آیا وراث زن می‌توانند پس از فوت او مهریه‌اش را طلب کنند؟
بعد از در میان گذاشتن دغدغه ام با مادرم نوبت به این می رسید که یک‌سری ابهامات ذهنی خودم را برطرف کنم. اگر آنچه شنیده بودم درست می بود به هر قیمتی که بود مادر و پدرم را راضی می کردم تا به خاطر آینده آیدین و آیناز هم که شده قدمی بردارند. چه اهمیتی داشت که امیر چه واکنشی نسبت به این مسأله دارد؟ او قبل از این ها داشت ثابت می کرد که فرزند جدیدش آن هم هنوز به دنیا نیامده از این دو کودک برایش عزیزتر است. به شماره وکیلی که از دوستم گرفته بودم نگاهی انداختم و بیرون رفتم تا بتوانم تماسی برقرار کنم. پاسخی که دریافت کردم مُهر صحتی بود بر تمام شنیده ها. راضی کردن پدر و مادر برای انجام چنین کاری قطعاً آسان نبود. اما برای تضمین آینده این دو بچه هم که شده به مهریه بیتا احتیاج داشتیم. ما که قبل تر اقدامی نکرده بودیم. این امر خود گویای این بود که ما مهریه بیتا را برای گذران امورات خود نمی خواهیم. پس باید قانع‌شان می کردم.
چند وقتی است نگران فرزندان خواهر مرحومم هستم. پدرشان مثل سابق به آنها توجه نمی‌کند.می دانم پدر و مادرم هم همین حس را دارند باید یک تصمیم عاقلانه برای بهبود اوضاع آنها بگیریم می‌روم سراغ مادرم….
مادر جان بهتر نیست با امیر درباره وضعیت بچه‌ها صحبت کنیم؟
– آیدین و آیناز تقریباً دو سالی می‌شد که بیرون از مدرسه به کلاس زبان می‌رفتند حتی هرازچند گاهی هم کتاب هایشان را مواقعی که به اینجا می‌آمدند همراهشان می‌آوردند تا سؤالاتشان را از من بپرسند. اما گویا امیر برای ترم جدید ثبت‌نام‌شان نکرده است. وقتی دلیلش را پرسیدم گفتند که هزینه‌های ما بالا رفته بابا امیر از پس همه مخارج ما برنمی آید، گفته خودتان تایم‌های خالی‌تان تمرین کنید. کمی به نظرم عجیب آمد. چند وقتی هم هست که بچه‌ها را برای خرید نبرده در حالی که قبلاً حداقل فصلی یک بار برایشان خرید می‌کرد. دلیلی که برای بچه‌ها آورده با آن چیزی که ما از بیرون می‌بینیم همخوانی ندارد. دو ماه پیش بود که بچه‌ها را پیش ما گذاشت تا با همسرش به کیش برود. جالب‌تر اینکه حتی یک سوغاتی کوچک هم برای بچه‌ها نیاورده بود. در عوض تا می‌توانستند لباس برای بچه توی راهی‌شان خریده بودند. این امیری که الان می‌بینیم امیری نیست که بعد از ازدواج دومش برای اینکه بچه‌ها را نزد خودش ببرد سعی داشت به هر طریقی به ما بقبولاند که توجهش به بچه‌ها حتی ذره‌ای کمتر نمی‌شود. اما الان علناً بچه‌ها را نادیده می‌گیرد. آن هم قبل از به دنیا آمدن فرزند دیگرش. احساس می‌کنم غیرمستقیم تمایلش را به گذاشتن بچه‌ها پیش ما آن هم به‌طور دائم نشان می‌دهد. اوایل ازدواجش بچه‌ها فقط هفته‌ای یک مرتبه آن هم آخر هفته‌ها به ما سر می‌زدند اما هیچ توجه کرده اید که دو ماه اخیر بچه‌ها یک روز در میان از راه مدرسه به اینجا آمده‌اند. قدمشان به روی چشم. خواهرزاده‌های من هستند از جانم برایم عزیزترند ولی من از چیز دیگری نگرانم. نگرانی‌ام نگرانی مادرانه است. شاید اگر بیتا هم زنده بود ساکت نمی‌نشست. نمی‌خواهم صبر کنم تا این رفتارش را بیش از این ادامه دهد. این دو بچه مگر چقدر سن دارند که بخواهند از محبت پدری هم بی‌نصیب بمانند. کم کم که بزرگتر شوند این بی‌توجهی‌ها برایشان بیشتر جلب توجه می‌کند و آسیب جدی می‌بینند. شاید لازم باشد که پدر برود و با امیر صحبت کند. من که حتی یک لحظه هم نمی‌خواهم با او روبه‌رو شوم. هنوز هم یادم نرفته که نگذاشت سالگرد بیتا بگذرد تا بعد ازدواج کند. اصلاً به نظر من پدر به جای اینکه در مورد رفتارش با او صحبت کند پیشنهاد کند که بچه‌ها را دقیقاً مثل قبل از ازدواجش، نزد ما بگذارد.
– اتفاقاً من هم متوجه شده بودم اما نمی‌خواستم با سؤال کردن از بچه‌ها، نسبت به این مسأله حساس‌شان کنم. دخترم فکر کردی من دوست ندارم دو یادگار دخترم در همین خانه جلوی چشمان خودم قد بکشند و بزرگ شوند؟ اما تو یک مو می‌بینی و من پیچش مو. هزار دردسر دارد. کوچکترین اتفاقی بیفتد زبانش بر سر ما دراز است که کوتاهی از شما بوده است اگر نزد من بودند این‌طور نمی‌شد. مهم‌تر از همه همان هفت ماهی هم که بعد از فوت بیتا اینجا بودند حتی یک هزار تومانی کف دست ما نگذاشت برای هزینه‌های این دو تا بچه. تو که بهتر از هرکسی می‌دانی عزیزم ما واقعاً توان پرداخت هزینه هایشان را نداریم خصوصاً اینکه هزینه هایشان هم با خودشان هر روز بزرگتر می‌شوند. باز هم بگذار با پدرت در میان بگذارم تا ببینیم چه تصمیمی باید بگیریم.
مشاوره حقوقی
در سال گذشته با اتفاقی بدین شرح روبه‌رو گشتیم که مردی همسرش را به‌دلیل به اجرا گذاشتن مهریه به قتل رساند. شاید این سؤال به ذهن برسد که آیا با به قتل رساندن زوجه، زوج دیگر تکلیفی به پرداخت مهریه ندارد یا همانند قبل تکلیف به پرداخت برای او وجود خواهد داشت؟
پیش از بررسی مبنای حقوقی این امر باید بیان داشت که پاسخ این سؤال در خصوص مرگ طبیعی زوجه و همچنین قتل او یکسان می‌باشد و به عبارت دیگر چه در فرض به قتل رسیدن زوجه و چه در فرض فوت او به سببی طبیعی، ما با یک پاسخ روبه‌رو هستیم و آن این است که مهریه زوجه باید پرداخت گردد.
درخصوص مبنای پاسخ مذکور باید گفت همان‌طور که می‌دانیم هر دینی که بر ذمه فردی قرار می‌گیرد و به عبارتی طلبکار می‌گردد، تنها در صورتی این دین ساقط می‌شود که آن را پرداخت نماید. در خصوص مهریه نیز از آنجا که دینی بر ذمه زوج است، تا زمانی که آن را پرداخت ننماید این دین ساقط نمی‌گردد حتی اگر زوجه فوت شده یا به قتل رسیده باشد.
بنابراین از آنجا که مهریه مانند سایر حقوق مال به ارث می‌رسد، وراث زوجه پس از فوت او می‌توانند اقدام قانونی در جهت وصول مهریه شخص نمایند. البته در اینجا نکته‌ای که به نظر می‌رسد بیان آن ضروری است این است که هر چند زوج نیز یکی از ورثه می‌باشد لکن اگر عمداً زوجه را به قتل رسانده باشد بواسطه ماده ۸۸۰ قانون مدنی از ارث محروم است و نباید پنداشت که به میزان سهم الارثش می‌تواند از پرداخت مهریه شانه خالی نماید چراکه حکمت وضع این حکم پیشگیری از تحقق برخی نیات سوء از جمله انگیزه‌های مادی بوده است اما در فرضی که زوجه به مرگ طبیعی فوت شده است یا به‌طور غیرعمد توسط همسرش به قتل رسیده، باید گفت که به میزان سهم الارث او از مبلغ مهریه کسر و مابقی مبلغ مهریه به سایر وراث داده خواهد شد.
حال در خصوص این امر که وراث چطور می‌توانند جهت وصول مهریه زن اقدام نمایند باید گفت اگر مهریه زوجه وجه رایج باشد ورثه این حق را دارند تا برای دریافت آن به قائم مقامی از زوجه اقدام نمایند چرا که همان‌طور که پیش‌تر گفته شد مهریه زوجه طلب اوست که طبق قانون به ورثه‌اش منتقل می‌گردد و در این صورت بنابر نظر عده‌ای مطابق با ماده ۳ آیین نامه اجرایی قانون الحاق یک تبصره به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، همانند فرضی که زوج فوت شده است، در این فرض نیز شاخص سال فوت زوجه مبنای محاسبه مهریه قرار می‌گیرد لکن در مقابل بنا بر نظر عده‌ای دیگر این ماده تنها در موردی قابل استناد است که زوجه در قید حیات است و ورثه او از این حق برخوردار نیستند و بنابراین در صورتی که زوجه فوت شده است ورثه او تنها می‌توانند اصل مبلغ مندرج در نکاح نامه را مطالبه نمایند. این اختلاف نظر و به‌دنبال آن اختلاف در رویه به‌دلیل خلأ قانونی می‌باشد و بیش از این جای بحث ندارد. این در حالی است که اگر مهریه سکه یا مال منقول یا غیرمنقول باشد با این اختلاف نظر مواجه نمی‌شویم و محاسبه به نرخ روز مبنای محاسبه قرار می‌گیرد.
نکته پایانی در این باب این است که دین ناشی از مهریه از جمله دیون ممتاز بوده و حتی در صورت وجود دیون متعدد زوج یا حتی فوت وی، تأدیه مهریه زوجه بر سایر دیون مقدم است و وراث زوجه می‌توانند با تنظیم دادخواست مطالبه طلب که همان مهریه است، به نسبت سهم الارث خود به طرفیت زوج، حقوق قانونی زوجه متوفی را مطالبه کرده و گواهی حصر وراثت و عقدنامه زوجه را نیز به پیوست دادخواست خود تقدیم دادگاه نمایند.
منبع: مجله ایران بانو
مطالب مرتبط:
قانون درباره مهریه چه می‌گوید؟
در چه مواردی مادر طفل می‌تواند حضانت کودک را برعهده بگیرد؟
قانون درباره مخالفت بی‌جهت «ولی» با نکاح دختر باکره‌اش چه می‌گوید؟