تاریخچه دورههای مربیگری در فوتبال ایران
در سال ۱۳۵۵ بنا به دلایل عدیده تعداد کلاسهای مربیگری و داوری در سطح فوتبال ایران زیاد نبود، اما در سالهای ۱۳۵۳، ۱۳۵۴ و ۱۳۵۶ که ما از آنها به عنوان سالهای پیشگام در علم فوتبال ایرانی نام میبریم، به کرات در فدراسیون فوتبال ایران کلاسهای آموزشی در سطح مربیگری و داوری برگزار شد.
اولین کلاس آموزشی در فوتبال ما در سال ۱۳۵۰ انجام شد. وقتی حشمت مهاجرانی، محمد رنجبر، پرویز ابوطالب و حسن حبیبی برای شرکت در کلاس تخصصی مربیگری فوتبال به کشور ژاپن رفتند و تحت هدایت فنی و تدریس«دتمار کرامر» استاد بزرگ و بینالمللی فوتبال دنیا قرار گرفتند. بههر حال طی سالهای ۵۳، ۵۴ و ۵۶، بیشترین دوره کلاسهای آموزشی در کشورمان برگزار شد و نسل اول فوتبال ما که پایههای فوتبال با قدرت، توان و عملکرد آنها محکم شد، در کلاسها شرکت کردند.
دبیر فدراسیون آینده
در کتاب فدراسیون فوتبال در سال ۱۳۵۳، نام حسن امین بخشی به عنوان رئیس کمیته آموزشی و جعفر نامدار به عنوان رئیس کمیته داوران ثبت است و اسم استاد داوود نصیری هم به عنوان مشاور فنی و آموزشی فدراسیون ثبت شده است. امین بخشی کسی بود که در سال ۱۳۷۱ در فدراسیون ناصر نوآموز به جای دبیر فدراسیون جایگزین داریوش مصطفوی شد. حال به کسانی که کلاسهای مربیگری فوتبال را در سال ۵۳ گذراندند نگاه میکنیم.
فدراسیون فوتبال در سال ۱۳۵۳، جمعا ۷کلاس آموزش داوری و یک کلاس مربیگری درجه ۲ برگزار کرد که از بین ۳۵۰داور ۱۷۴ نفر دیپلم درجه ۳داوری و از بین ۴۴مربی، ۳۷ نفر در کلاس مربیگری قبول شدند، مربیان معروف کلاس ۳۷ سال قبل عبارتند از:
عدهایکه نمره بسیار خوب گرفتند؛ هفت نفر بودندکه معروفترین آنها امیر حاجرضایی،لفته سهبرادران،گودرز حبیبی و جمشید وطندوست بودند.
نمره خوب را در این کلاسها ۱۴ نفر گرفتند از همه معروفتر بود.
نمره متوسط و ضعیف؛ بهتر است از کسی نام نبریم چون کسی را نمیشناسید. در بین مربیان ضعیف سال ۵۳ غلامرضا صومی، مربی رشتی تا حدی از دیگران معروفتر بود.
پسر کریمپور
اما بین داوران: در بین ۳۵۰ داور، فقط ۲ نفر از شرکتکنندگان سال ۵۳ معروف بودند. یکی داوود کریمپور که پسرش امروز در کمیته روابط بینالمللی فدراسیون کار میکند و دیگر مهدی ابراهیمزاده که او هم زیاد معروف نیست. ظاهرا کلاسهای داوری برای شرکتکنندگانش زیاد مفید نبوده است.
ترافیک آموزشی
فدراســیون فــوتبال در ســال۱۳۵۴، ۱۱کلاس آموزشی برگزار کرد که از این تعداد سه کلاس مخصوص مربیگری و ۸ کلاس مخصوص داوری بودند. ما ابتدا کلاسهای مربیگری فوتبال را بار دیگر مرور میکنیم. در سال ۵۳ که لفته سهبرادران، گودرز حبیبی، امیر حاجرضایی، مرتضی شرکاء و جمشید وطندوست در کلاسها بالاترین نمرهها را گرفتند، اما در سال ۵۴، نام نفراتی به عنوان صاحبان نمره بسیار خوب ثبت شد که هیچ کدام بعدها مربیگری سطح بالایی نداشتند؛ به جز ناصر عبدی که مدتی سرمربی تیم وحدت تهران بود. در میان صاحبان نمره خوب و متوسط، اسفندیار بالویی و محمدرضا متولی، ۲مربی شمالی را داشتیم.
در میان داوران هم به ترتیب مرور میکنیم. رضا پرگر که بعدها مربی تیم استقلال اهواز شد، سال ۵۴ در کلاسهای داوری شرکت کرده است. ایرج قلیچخانی که سال ۵۳ در کلاس مربیگری شرکت کرد، سال ۵۴ در کلاس داوری حضور یافت.
منوچهر ایلدروم که یکی از داوران معروف دهه ۶۰ شد از کلاس درجه ۳ شیراز که مرداد ۵۴ برگزار شد قبول شد. محمد شجاعی داور اصفهانی سالهای دهه ۷۰ هم از کلاسهای درجه ۳ تبریز بیرون آمد، جلال چراغپور که ۷سال بعد سرمربی تیم ملی شد، سال ۵۴ در کلاس درجه ۳ داوری تهران شرکت کرد. نفرات کلاس داوری درجه ۳ رشت و ارومیه معروفتر بودند.
در کلاس رشت، نام سیروس شاملو، اسماعیل افشاریان و علیرضا قویدست معروفتر و در کلاس ارومیه نام حسین خوشخوان، از دیگران معروفتر به نظر میرسید و معروفتر از همه منوچهر نظری بود که او هم در کلاس رشت شرکت کرد. نظری در دوره اولیه فدراسیون دادگان رئیس کمیته داوران بود. او در سالهای ۶۵ و ۶۹، ۲بار بازی پرسپولیس و استقلال را سوت زد.
کالین جونز آینده
اما در سال ۱۳۵۶ و در تیرماه یک اتفاق جالب رخ داد و اولین دوره کلاس مربیگری درجه یک در ایران برگزار شد. مدرس انگلیسی به نام کالین جونز استاد این کلاس بود. ۴۲داو طلب در این کلاسها شرکت داشتند که در پایان این دوره و انجام تستها فقط ۴ نفر قبول شدند.
حسین باباخانلو،خسرو محمد شاهی، احمد صفویزاده و حسن سالمی، قبول شدند. باباخانلو و محمد شاهی مدتی هدایت تیم عقاب تهران را برعهده داشتند و حسن سالمی سالها در خوزستان فعالیت داشت.اما نگاهی هم خواهیم داشت به نام کسانی که در این کلاسها مردود شدند و شاید شما هم آنها را بشناسید:
بهمن فروتن، البته او در آن سالها خیلی جوان بود و اگر هم مردود شد زیاد مهم نبود.
جاسم اهل یروف، یکی از مربیانی که بعدها در خوزستان خیلی معروف شد
در سال ۵۶ یک دوره کلاس درجه ۲ مربیگری هم در تهران برگزار شد که بین آنها یک مربی ۲۰ ساله هم حاضر بود و قبول شد. ۷۵نفر در این کلاسها که منصور امیر آصفی و حسن حبیبی در آن استاد بودند شرکت کردند. جوان ۲۰ ساله مورد اشاره ما مجید جلالی نام داشت.
نامهای معروف شرکت کننده در این کلاسها عبارت بودند از :
مجتبی شیرازی: که بازیکن بانک ملی بود و مدتی پیراهن پرسپولیس را بر تن داشت.
اسماعیل کشتکار: ستاره خوزستانی تیم صنعت نفت
آرشاویر ملکی: کاپیتان و ستاره آراراتیها
محمود بیداریان: ستاره سابق پرسپولیس که تا همین اواخر سرمربی تیم ملی نونهالان بود.
مجید جلالی: جوان تهرانی که در این زمان تنها ۲۰ساله داشت. او علاقه بسیار زیادی به مربیگری داشت.
رضا وطنخواه: ستاره چپپای تیم پرسپولیس، که تازه فوتبال را گذاشته بود. وطنخواه بعدها تا سطح سرمربیگری در تیم ملی فوتبال بزرگسالان هم رشد کرد.
اولین دوره برای نخبگان
کلاس مربیگری درجه یک کالین جونز و کلاس مربیگری درجه ۲ با استاد ایرانی را مرور کردیم اما جالب است بدانید که در سال ۵۶ فدراسیون فوتبال یک کلاس جداگانه مربیگری برای مربیان و فوتبالیستهای رده اول برگزار کرد که به نوعی با کلاس مربیگری مخصوص نخبگان در حال حاضر شباهت زیادی داشت.
این کلاس در ۲۱ روز برگزار شد و ۱۴نفر از آن موفق بیرون آمدند. این ۱۴نفر، بعضا آدمهای نامداری در فوتبال ایران بودند که ما از بین آنها ۸-۷ نفر را مرور میکنیم.
مصطفی عرب: کاپیتان تیم ملی تا سال ۵۱، دفاع چپ تیم ملی در سالهای ۳۸ تا ۵۱ و بازیکن عقاب و دارایی که بعدها به کشور آمریکا رفت. او در حال حاضر ۷۳ سال دارد
مهدی قیاسی: از او به نوعی میتوان به عنوان پدر معنوی فوتبال مشهد نام برد. او سالها هدایت ابومسلم را برعهده داشت. بزرگان فوتبال مشهد هر کدام به نوعی خود را مدیون او میدانند.
همایون شاهرخی: کاپیتان تازهبازنشسته شده پاس در آن مقطع، هافبک خوب تیم ملی که بعدها در یک مقطع دستیار سرمربی تیم ملی، سرمربی تیم ملی و در مقطعی حضور در جام جهانی ۲۰۰۶ به عنوان مدیر تیم ملی بزرگسالان را تجربه کرد. در سطح باشگاهی، چند دوره مربیگری در تیمهای اماراتی و تیمهای داخلی مثال پاس، پیکان و فولاد را تجربه کرد.
گودرز حبیبی: دفاع نخبه تاج و تیم ملی در مربیگری به استحقاق خود نرسید. او تیم سایپا را به اوج رساند اما موفقیتهای اولیه تیم سایپا به نفع دیگران مصادره شد. برادر کوچکتر حسن حبیبی بود.
امیر حاجرضایی: بازیکن سابق کیان و برق و مربی فهیم تیمهای سعدآباد، صداوسیما، بانک تجارت، تیم ملی(دستیار علی پروین)و ….بود. بعدها بیشتر در جایگاه یک کارشناس فنی و تلویزیونی دیده شد.
نادر لطیفی: بازیکن تیم ملی در المپیک ۱۹۶۴ توکیو و هافبک محکم تیمهای کیان و پیکان بود. در پیکان اولین مربی علی پروین بود. سابقه هدایت تیمهای کارگری و گسترش تهران را داشت. البته رضا ثقفی، لفته سهبرادران، بیوک صباغ و….هم در این کلاسها بودند.
سراغ آدمهای معروفی که سال ۵۶ در کلاسهای مختلف داوری فوتبال ایران حضور پیدا کردند میرویم.
کلاس درجه ۳ (یک هفته- زیر نظر رضا حیدری در همدان): کاظم اولیایی که همدانی بود از انجام کلاسها در شهرش استفاده کرد و در کلاسهای درجه۳ داوری شرکت کرد. فکرش را بکنید، ۱۲سال بعد او بواسطه همین تلاشها و آموزشها مدیر عامل استقلال بود و کسانی که در سال ۵۶ ستاره و اسطوره تاج بودند، مثل مراغهچیان، حسن روشن و… بعدها جایی در این تیم نداشتند.
کلاس درجه ۳: منوچهر نظری که خودش تازه مدرس فیفا شده بود استاد کلاسی در شهر مشهد بود که محمد جاهدیمقدم و رضا مهاجر در بین شرکتکنندگان آن معروفتر بودند. البته در مجموع تمام کلاسهای داوری که در این ۴،۳ سال برگزار شد کمترین خروجی وجود داشت و داوران برتر ما در سال ۵۶ که ۱۱۸ نفر بودند، تقریبا هیچ کدام در کلاسهای داوری شرکت نداشتند. ما در سال ۱۳۵۶، ۷ داور بینالمللی داشتیم. جعفر نامدار- محمد صالحی –محسن زمانی-منوچهر نظری –رضا حیدری- عباس مقدسزاده و جمشید اخباری این ۷نفر بودند.
در همین سال ما ۴۱داور درجه یک داشتیم که محمد ریاحی، مرحوم هروس باغومیان، مصطفی ممیز، منصور احمدی، جمشید نیکمهر، هادی دزفولی، رشید حسنزاده، محمد اطهری،حسن دشتگرد، اکبر حق بین، مرتضی زاهدی، بهمن بهلولی، حمید خوشخوان، محمود خوشخوان و بهرام رضوی نفرات معروفتر بودند.
گفتیم که ۷۰داور درجه ۲ هم داشتیم که در بین آنها به نامهای منوچهر ایلدروم، مهدی ابراهیمزاده، حسین عسگری(رئیس کمیته داوران اخیر) سیفا…سلیمانی،داوود کریمپور(در مورد پسرش حرف زدیم،) رجب بلوکات، (که نامش را در تیتراژ برنامههای ورزشی تلویزیون میبینیم) هم حضور داشتند.
یادگار نامدار
در سال ۱۹۷۷ بالاترین نشان و دیپلم داوری فدراسیون بینالمللی به جعفر نامدار رئیس کمیته داوران ایران تعلق گرفت. این دیپلم به کسانی داده میشد که:
داوری باشد که قبلا در تیم ملی فوتبال آن کشور تجربه بازی داشته باشد.
سوابق مدیریتی و آموزشی در کشور خود داشته باشد.
زبان خارجی دانسته و مدرک شرکت در کلاسهای داوری مطمئن و خوب را داشته باشد.
۱۰ سال تمام به عنوان داور بینالمللی در لیست فیفا باشد و….
اما ببینیم در کشورمان چه کسانی در فدراسیون فوتبال مسئولیت ریاست کمیته آموزش را تا قبل از رئیس جدید کمیته یعنی احسانی بر عهده داشتهاند. حسن امینبخش، محمود حقیقیان، فریدون معینی، مرتضی محصص، مسعود معینی، پرویز ابوطالب، داوود نصیری و …
بههرحال آنچه مهم است اینکه پایههای فوتبال در ایران با حضور نام نفرات مورد اشاره ما محکم شد. از بین نامهای بزرگ در تاریخ فوتبال ایران، نفراتی بودهاند که هیچگاه و در هیچ سطحی در کلاس مربیگری شرکت نکردند، مثل علی پروین،اما کسانی هم بودهاند که تلاش زیادی برای شرکت و موفقیت در کلاسهای مربیگری داشتند نفراتی مثل حسن روشن و حسین عبدی که در کلاسهای مربیگری فدراسیون فوتبال انگلستان شرکت داشتند و…
منبع: همشهری تماشاگر