مدیریت دوشغله بودن
شغل در قوانین و مقررات استخدامی تعریف قانونی دارد (نه عرفی) و تعریف مکرر آن با این عبارت “منظور از شغل در این قانون” مندرج در قانون مصوب ۷۳ و ۹۱ مجری و ناظر را سردرگم می‌کند که در مانحن فیه کرده است.
۱- حقوقدانان مستحضرند الفاظ محمول به معانی عرفیه هستند اما وقتی مقنن لفظی را تعریف کرد مجری قانون و ناظر بر حسن و قبح اجرای قانون ملزم به رعایت معانی تعریف شده در قانون مربوطه هستند نه معنای عرفی آن حتی اگر تفاوت چندانی با هم نداشته باشند.
۲- شغل در قوانین و مقررات استخدامی تعریف قانونی دارد (نه عرفی) و تعریف مکرر آن با این عبارت “منظور از شغل در این قانون” مندرج در قانون مصوب ۷۳ و ۹۱ مجری و ناظر را سردرگم می‌کند که در مانحن فیه کرده است.
۳- بیش از سه دهه از تصویب اصل ۱۴۱ قانون اساسی مبنی بر ممنوعیت از مشاغل دوگانه و بیش از ۱۸ سال از تصویب قانون منع تصدی بیش از یک شغل مصوب سال ۷۳ در قالب یک ماده واحده و ده تبصره می‌گذرد. اگر قانون مقدم التصویب جامع و مانع است که دیگر نیازی به قانون موخرالتصویب با ۱۷ ماده نباید باشد و اگر قانون مقدم التصویب جامع و مانع نیست چه تضمینی وجود دارد که در حوزه اجرا قانون جدید به سرنوشت قانون قدیم دچار نشود؟
۴- برای برون رفت از چالش پرسش‌های بی‌پاسخ مطروحه باز می‌گردیم به قاعده صدرالاشاره و آن اینکه الفاظ محمول به معانی عرفیه هستند مگر آنکه مقنن تعریف مطمح نظر خود را در مقام بیان تصویب نماید. در اصل ۱۴۱ دو لفظ شغل و سمت به کار رفته است. شغل در قوانین و مقررات استخدامی تعریف قانونی دارد و در دو قانون ممنوعیت از بیش از یک شغل مصوب ۷۳ و ۹۱ منظور از شغل هم تعریف شده اما سمت همچنان فاقد تعریف است چرا؟ با پذیرش قاعده مزبور باید بپذیریم که سمت همان شغل است اما این‌طور نیست از طرفی هم در قانون اساسی و هم در دو قانون عادی صدرالذکر داشتن سمت آموزشی مستثنی از قاعده ممنوعیت شناخته شده است بدین ترتیب یک نفر می‌تواند هم شاغل به شغلی به عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه باشد و هم شاغل در هیئت مدیره یک شرکت یا ریاست یک سازمان. این است آن فقد جامعیت و مانعیتی که نگارنده مدعی آن است.
۵- عضویت در هیئت علمی یعنی اشتغال به شغل استادی دانشگاه- متصدی این شغل- حقوق- مزایا- فوق‌العاده جذب و فوق‌العاده ویژه- حق اولاد – حق عیال می‌گیرد و این پست را در دانشگاه به مثابه یک موسسه دولتی اشغال کرده است. این شغل وظایف مستمری دارد که عبارت است از مثلا ۲۰ ساعت تدریس و ۲۰ ساعت مطالعه به عبارتی همان ۴۴ ساعت کار در هفته‌ای که با تغییر چند ساعت بالا و پایین، هر کارمند بخش دولتی یا خصوصی موظف به انجام آن است وقتی چنین شاغلی علاوه بر اشتغال در دانشگاه در یک موسسه دولتی- به هر سمتی منصوب می‌شود، قاعده منع دو شغل را نقض می‌کند.
ممکن است گفته شود این استثنا بر قاعده را مقنن وضع کرده است. این گفته محکوم به رد است از آن جهت که سمت تعریف قانونی ندارد یا باید لفظ سمت محمول به معانی عرفیه آن (شغل) تلقی شود و یا باید لفظ سمت را شغل تعریف شده توسط مقنن معنا نکنیم. در این صورت هر سمتی که شغل و پست نباشد در شمول استثنا بر قاعده منع دو شغل قرار خواهد گرفت، نه فقط صرفا سمت آموزشی.
۶- اگر از مبانی عرفیه شغل خارج و به معانی قانونی شغل وارد شویم همان منع مندرج در اصل ۱۴۱ قانون اساسی جامع‌تر و مانع‌تر از یک ماده واحده و ۱۰ تبصره قانون مصوب سال ۷۳ و ۱۷ ماده قانون سال ۹۱ خواهد بود و مجری و ناظر قانون منع تصدی بیش از یک شغل را از تار و پود مواد و تبصره‌های تولید انبوه شده دو قانون عادی به سمت منطوق و مفهوم اصل ۱۴۱ قانون اساسی هدایت خواهد کرد که می‌گوید قاعده منع، بر دو شغل استوار است پس استثنا صرفا بر سمت، آن هم سمت آموزشی مترتب است و بس.
ممکن است شرایطی پیش بیاید که مجبور شوید دو شغل داشته باشید. معمولاً این شرایط انتخابی نیست و کمتر کسی با میل خودش آن را انتخاب می‌کند اما وقتی پیش بیاید چاره‌ای جز پذیرفتنش نیست. آن وقت دیگر این هنر شماست که هم خانه را طوری مدیریت کنید که از این شرایط جدید شما آسیب نبیند و هم مراقب باشید خودتان آسیب نبینید. کاری سخت اما امکان پذیر.
– ابتدا حتماً مسأله را با همسر و فرزندتان در میان بگذارید و بگویید چرا باید دو شغل داشته باشید. نظرشان را بپرسید و با هم راهکارهایی را پیدا کنید که هم شما کمتر آسیب ببینید و هم آنها. با این کار آنها با شما همدلی می‌کنند و می‌توانید برای انجام کارهای خانه روی کمک‌شان حساب کنید.
– اگر برای شغل دوم امکان انتخاب دارید بهتر است کاری متفاوت با شغل اصلی‌تان انجام دهید که مورد علاقه‌تان باشد یا شرایط متفاوتی با کار اول داشته باشد. مثلاً اگر در شغل اصلی پشت میز نشین هستید و چشم‌تان مدام به رایانه است شغل دوم را طوری انتخاب کنید که بتوانید تحرک بیشتری داشته باشید. علاقه داشتن و متنوع بودن شغل دوم باعث می‌شود کمتر احساس خستگی و فرسودگی کنید.
– پر استرس بودن شغل دوم در کنار استرسی که از انجام همزمان دو شغل حتماً تحمل می‌کنید به شما آسیب می‌زند. بازهم اگر امکان انتخاب دارید شغلی را انتخاب کنید که استرس کمتری دارد اگر هم این امکان را ندارید به شیوه‌ای کار را انجام دهید که استرس کمتری داشته باشید. اگر شغل دوم‌تان موقتی است تا جایی که ممکن است در شغل اول وظایف سخت و سنگین را نپذیرید تا استرس بیشتر به شما وارد نشود.
– کارفرمایی که شرایط شما را درک کند و بتواند تا جایی که ممکن است در مقابل این شرایط انعطاف داشته باشد در بهتر شدن وضعیت شما و کمتر شدن استرس‌تان نقش مهمی دارد. اگر می‌توانید شرایط تان را برای هر دو کارفرما توضیح دهید تا در زمان‌بندی و وظایف‌تان تغییراتی انجام دهند و بیشتر هوای تان را داشته باشند.
– پیش از انتخاب شغل دوم در نظر بگیرید چقدر به درآمد ماهیانه‌تان اضافه می‌شود و اگر تقریباً زمان کار کردن دست خودتان است تا اندازه‌ای کار کنید که به درآمد موردنظرتان برسید. به این ترتیب کمتر خسته می‌شوید و فشار کاری‌تان کمتر می‌شود.
– درست است که دو شغل دارید اما باید استراحت هم داشته باشید چون شما آدم آهنی نیستید! طوری برنامه‌ریزی کنید که حداقل یک شبانه روز کامل در طول هفته استراحت داشته باشید. تا جایی که ممکن است به تفریح و کارهایی که دوست دارید بپردازید و زمانی هرچند کم با خانواده و کسانی که دوست دارید سپری کنید. این کار ذهن شما را از این فشار مضاعف و مشغله و حجم مسئولیت و کارها آزاد می‌کند و انرژی تازه می‌گیرید.