همه چیز درباره بیمه زنان خانهدار
از خستگی روی پا بند نبودم، آنقدری که نمیتوانستم کلید را تنظیم کرده و در داخل قفل در فرو کنم. دستانم را کنار بدنم انداختم، کمی چشمانم را روی هم گذاشته و فشار دادم. بعد از چند ثانیه دوباره امتحان کردم و موفق شدم. به داخل خانه رفتم و با همان لباسها خودم را روی مبل رها کردم. وقتی چشم گشودم ساعت ۱۲ بود. با اعصابی بهم ریخته برخاستم. چرت ۱۰ دقیقهای مساوی شده بود با ۳ ساعت خواب روی مبل. علی رغم گرسنگی شدید، به خوردن کمی آب اکتفا کردم و درحالیکه زیر لب از این زندگی یکنواخت کسلکننده گله میکردم، به اتاق رفتم تا قبل از اینکه خواب از سرم بپرد دوباره بخوابم چون فردا هم مثل همیشه باید ۵ صبح بلند میشدم. البته خستگی بیش از حد این روزها بهدلیل فشار کاری زیاد، قبل از عید بود. صبح وقتی برخاستم کمی بهتر شده بودم. آماده شده و خودم را به کارگاه تولیدی که در آن مشغول به کار بودم رساندم و کار را آغاز کردم. درآمد زیادی از تولیدی نصیبم نمیشد و به سختی امورات میگذراندم اما بهتر از آن بود که بعد از فوت همسرم علیرضا به خانه پدریام برگردم. با وجود سیمین و سعید در خانه آنها هم به سختی روزگار میگذراندند به همین خاطر هم در مقابل اصرارهای بیش از حد پدر و مادرم حاضر به برگشتن به آن خانه نشدم. نمیخواستم باری بر دوششان اضافه کنم هرچند مطمئن بودم با برگشتنم و بیشتر شدن فشار مالی، خم به ابرو نمیآورند. اما بالاخره که چه؟ چند سال دیگر باید به همین منوال ادامه میدادم. مگر تا چند سالگی توان این را داشتم کار کنم و به هیچکس برای گذران زندگی رو نزنم؟ بعد از فوت علیرضا خیلی تلاش کردم تا بتوانم در جایی استخدام شوم تا بعد از چندین سال بازنشست شده و حقوق بگیر میشدم. در این صورت مجبور نبودم تا آخرین نفس برای سیر کردن شکم و سقف بالای سرم که از نیازهای اولیهام بودند، بدوم. اما بهدلیل عدم سابقه کار یافتن چنین شغلی برایم تبدیل به فرض محال شده بود. خیلی فرصت نداشتم به همین خاطر در یک کارگاه تولیدی که یکی از دوستانم معرفی کرده بود مشغول به کار شدم.
امید واهی
تقریباً یک ماهی به سال نو مانده بود که یک روز آقای ساعدی اعلام کردند چند نفر از اعضای کارگاه از جمله من برای ساعت ناهار به دفترش برویم. از ساعت ۱۰ صبح تا یک ظهر که ساعت ناهاریمان بود آنقدر فکرهای مختلف به سرم آمده بود که سر درد گرفته بودم. بالاخره ساعت یک فرارسید و همگی در دفتر منتظر ایستاده بودیم تا هرچه زودتر متوجه شویم قضیه از چه قرار است. آقای ساعدی بعد از یک ربع مقدمه چینی و اظهار شرمندگی از آنجا که تعداد سفارشها کمتر شده بود و نیازی به این تعداد نیروی کار در کارگاه نداشتند، عذر ما چند نفر را خواستند. انگار که سقف کارگاه آوار شد و بر سرم ریخت. حالا باید چه کار میکردم؟ هرچند حقوقم کم بود اما آنقدری بود که کمی از آن را پسانداز کرده بودم و میتوانستم این چند هفته مانده به سال جدید را هم بگذرانم. اما برای بعد از آن نگران بودم. سعی کردم نگرانی را از خود بزدایم و امید داشته باشم که بعد از سال جدید فوراً کاری دیگر پیدا کرده و مشغول میشوم. بالاخره سال جدید هم آمد و رفت و دیگر چیزی از پس اندازم نمانده بود. از طرفی موعد تمدید قرارداد اجاره رسیده بود و صاحب خانه با بهانه قرار دادن تورم و گرانی، مقدار قابل توجهی بر اجاره بها افزوده بود. یک ماه هم فرصت داده بود تا اگر نمیخواهم قرارداد را تمدید کنم از آنجا اسباب کشی کنم. ذره امیدی که داشتم را نیز از دست دادم. تمام این مدت نگذاشته بودم که خانوادهام متوجه این مسأله شوند که من بیکار شدهام اما علی رغم میل باطنیام این موضوع را با آنها مطرح کرده کردم چون با وضع پیش آمده چارهای جز برگشتن به خانه پدریام نداشتم. اعتراض که نکردند هیچ، بلکه بعد از طرح آن با رویی گشاده از برگشتنم استقبال نمودند.
دغدغه آینده نامعلوم
از همسایهها و آشنایان برای همان کار دستی که در کارگاه تولیدی انجام میدادم، سفارش میگرفتم. درآمد زیادی نداشتم اما همان اندک را هم بعد از برداشتن مقداری، برای خانه کمی خرید میکردم تا به نوبه خود کمکی کرده باشم و احساس سربار بودن نکنم. یک روز در حال درست کردن شام بودم و همزمان با آن به برنامهای که از تلویزیون در حال پخش بود گوش سپرده بودم. حتی درست نمیدانستم چه برنامهای بود. فقط متوجه شدم که در خصوص بیمه زنان خانه دار و بازنشستگی آنان صحبت میکرد. توجهم جلب شد. از آشپزخانه بیرون آمده رو به روی تلویزیون ایستادم و سعی کردم صحبتهای مجری برنامه که توضیحاتی در این خصوص ارائه میداد را به خاطر سپرده تا فردا با یکی از دوستانم که در بیمه تأمین اجتماعی مشغول به کار بود تماس گرفته و راجع به آن سؤالاتی بپرسم. مجری از طرحی صحبت میکرد که به نظر پاسخ تمام یا بیشتر دغدغههای حاضر من بود. علی الخصوص اینکه حق بیمهای که میبایست میپرداختم قدری بود که همین الان نیز با همین مقدار سفارشات میتوانستم خودم به تنهایی آن را پرداخت کنم.
کدام زنان میتوانند از بیمه خانهداری استفاده کنند
مسألهای که در این شماره به بحث در خصوص آن میپردازیم بیمه زنان خانه دار است. دو دسته کلی بیمه زنان خانه دار وجود دارد که اولین دسته، بیمه تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی و دیگری بیمه تحت پوشش شرکتهای غیردولتی است. البته تمرکز این مطلب بهدلیل کوتاه بودن آن بر بیمه سازمان تأمین اجتماعی است و در خصوص بیمه شرکتهای غیردولتی تنها به ذکر این نکته اکتفا میکنیم که بیمههای ارائه شده توسط شرکتهای غیردولتی شرایط و ویژگیهای متفاوتی دارند و به طور کلی نسبت به بیمه تأمین اجتماعی از انعطاف بیشتری برخوردارند همچنین اگر توانایی مالی مناسبی دارید و مشکلی در پرداختهای ماهانه ندارید، بهترین راه استفاده همزمان از خدمات تأمین اجتماعی و شرکتهای غیردولتی خواهد بود. حال شاید بهتر باشد قبل از ورود به بحث بیمه زنان خانه دار که یک پوشش بیمهای مستقل است و یکی از انواع بیمههای اختیاری سازمان تأمین اجتماعی محسوب میشود، یعنی متقاضی این نوع بیمه، مستقیماً با مراجعه به شعب سازمان تأمین اجتماعی خواهان انعقاد قرارداد بیمه اختیاری میشود و موظف است خود حق بیمه را در زمان تعیین شده پرداخت کند، به این مسأله بپردازیم که مبنای ایجاد چنین بیمهای چه بوده است. یکی از اصلیترین و مهمترین مسألهای که موجب شدید تا مرکز مشارکت زنان چنین طرحی را بدهند، فقدان امنیت اجتماعی و اقتصادی و نداشتن آیندهای امن برای زنان خانه دار در هنگام بروز حوادثی از قبیل از کارافتادگی، بیوگی، طلاق، بیماری، سالخوردگی و از طرفی نبود سیستمهای حمایتی لازم در نظام تأمین اجتماعی بود. این در حالی است که انبیاء عظام الهی، خانهداری را شغل میپندارند، اما آنچه در مورد خانهداری مطرح است آن است که اگر این کار شغل محسوب میشود نباید شامل قوانین بیمهای و بازنشستگی باشد و زنان همچون سایر شاغلین در مورد بازنشستگی و آینده خود دغدغه نداشته باشند؟ بنابراین برخلاف دیدگاه انبیاء، خانهداری از منظر عرفی و فرهنگی شغل محسوب نشده و زنان در قبال آن مزد دریافت نمیکنند فلذا از آنجا که بخش بزرگی از جامعه بانوان کشور را زنان خانه دار تشکیل میدهند، از حمایتهای اجتماعی محروم میشوند. به بیان دیگر احساس ناامنی مالی زنان خانهدار، احساس نقش نداشتن در اقتصاد خانواده، احساس سربار بودن و این امر که جامعه امروزه خانهداری را کم ارزش میداند، موجب شده که زنان خانه دار احساس پوچی کنند و جالب است بدانید که این احساس در زنان دارای تحصیلات بیشتر شایع است. در راستای رفع این احساس پوچی و دغدغه، طرح بیمه زنان خانه دار، بهعنوان یکی از راههای برطرف کردن این دغدغه و نااطمینانی از آینده داده شد بلکه تا حدودی در رفع این دغدغه مؤثر باشد. از طرف دیگر بیمه زنان خانه دار برای آنها انگیزه ایجاد میکند تا بدون نگرانی برای آتیه خود، به فعالیت در خانه بپردازند زیرا برای مثال در مورد زنان متأهلی که مادر نیز هستند، ممکن است بعد از بزرگ شدن فرزندان به حال خود رها شده و با توجه به افزایش سن توانایی اداره خود را نداشته باشند.
بعد از بررسی مبنای ایجاد بیمه زنان خانه دار، جا دارد تا از قانون حاکم بر آن، پیش شرطها و ویژگیهای دیگر آن سخن به میان آید. از نظر قانون بیمه تأمین اجتماعی همه زنان خانهدار مشمول بیمه صاحبان حرفهها و مشاغل آزاد هستند و به عبارتی قوانین حاکم بر بیمه حرف و مشاغل آزاد بر بیمه زنان خانه دار نیز حاکم است. در این قرارداد بیمهای، شخص با پرداخت مبلغی بهصورت ماهانه (بسته به نوع خدمات انتخابی)، پس از مدت قرارداد بازنشسته شده و برای او امکان دریافت حقوق بازنشستگی وجود دارد. البته شایان ذکر است که زنان خانهداری که میتوانند مشمول این بیمه قرار بگیرند و از مزایای آن بهره ببرند، اعم از زنانی هستند که شاغل نیستند یا شاغل هستند اما فاقد رابطه استخدامی و مزدبگیری با کارگاههای مشمول قانون تأمین اجتماعی هستند. حتی در فرضی که زنی در گذشته شاغل بوده و سابقه پرداخت بیمه داشته است اما آن را ادامه نداده تا به بازنشستگی برسد نیز میتواند با بیمه زنان خانه دار سابقه بیمه خود را ادامه دهد.
شاید سؤالی در ذهنتان شکل گرفته باشد که آیا حتماً باید متأهل بود تا بتوان از چنین بیمهای استفاده کرد؟ به عبارت بهتر آیا وضعیت تأهل یکی از شرایط بیمه زنان خانه دار است یا دختران مجرد نیز میتوانند از آن استفاده کنند؟
در پاسخ باید بیان داشت که برخلاف تصور برخی، در شرایط بیمه زنان خانه دار ذکر شده که تمامی زنان ۱۸ تا ۵۰ سال میتوانند از حمایتهای این بیمه بهرهمند شوند و در صورتی که بیش از ۵۰ سال داشته باشند، باید دو برابر مازاد سنی سابقه بیمه داشته باشند، فلذا برخورداری از آن نیازمند تأهل نیست و دختران مجرد نیز میتوانند علاوه بر زنان متأهل تحت شمول این بیمه قرار بگیرند.
یکی دیگر از ویژگیهای خاص بیمه زنان خانه دار امکان انتخاب نرخ پرداخت حق بیمه و دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه است. متقاضیانی که کمتر از ۵ سال دارای سابقه پرداخت حق بیمه هستند میتوانند دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه خود را بین حداقل دستمزد مصوب شواری عالی کار تا حداکثر دستمزد مصوب انتخاب کنند.
انتخابی بودن استفاده از خدمات درمانی از دیگر مزایای طرح بیمه زنان خانه دار است. به عبارت دیگر در صورتی که زنان متقاضی استفاده از این نوع بیمه تحت تکفل پدر، مادر یا همسر خود بوده و از این طریق از مزایای درمانی سازمان تأمین اجتماعی برخوردار باشند، نیازی به پرداخت سرانه درمان نیست و در غیر این صورت میتوانند با پرداخت سرانه درمان مصوب از خدمات درمانی سازمان تأمین اجتماعی نیز برخوردار شوند.
بیمه زنان خانه دار همانند بیمههای اجباری با ارائه خدماتی همچون پوشش خدمات درمانی، مستمری بازنشستگی، فوت و از کار افتادگی و… تا حد زیادی میتواند به رفع مشکلات و آلام زنان خانهدار علی الخصوص زنان سرپرست خانوار منجر شود لکن شامل مزایایی مانند: مرخصی زایمان و… نیست. همچنین از آنجایی که فرد در بیمه اختیاری کارفرما ندارد بنابراین مزایای قانون کار به آنها تعلق نمیگیرد به طور مثال بیمه اختیاری مشمول بیمه بیکاری نمیشود به همین دلیل از بحث غرامت دستمزد ایام بیکاری نیز بهرهمند نمیشوند.
و در آخر باید گفت در صورت عدم پرداخت حق بیمه در موعد مقرر قرارداد بیمه باطل میشود و متقاضی موظف است در چارچوب ضوابط مجدداً درخواست خود را ارائه کند.
منبع: مجله ایران بانو