بختک یا فلج خواب چیست؟

بَختَک
بَختَک حالت اختناق و سنگینی است که گاهی در خواب به انسان دست می‌دهد، رؤیای وحشتناک توأم با احساس خفقان و سنگینی بدن که انسان را از خواب می‌پراند. خفتوک، خفتک، خفتو، برفنجک، درفنجک و فرنجک و فدرنجک و برغفج و برخفج و خفج و فرهانج و کرنجو ، سکاچه و تپتپو هم گفته شده، به عربی کابوس می‌گویند. عوام احساس سنگینی را که گاه اوقات به شخصی که خوابیده دست می‌دهد به وسیله آن توجیه می‌کنند. پدیده پزشکی فلج خواب در واقع همان بختک است.

افسانه‌ها و باور عامیانه
بَختَک در افسانه‌ها و باور عامیانه ایرانی نام موجودی تخیلی است که شبها قصد خفه کردن افراد در خواب را دارد. برخی منابع نیز بختک را با کابوس هم‌ معنی دانسته‌اند. البته بختک با کابوس هم معنا نیست، بختک موجودی نامریی است که شب هنگام بر بدن انسان چیره می‌شود و تمام بدن را در اختیار گرفته و قفل می‌کند، درین حالت انسان فقط نظاره گر ناتوانی خود است. ترسی بدون دلیل وجود انسان را در بر می‌گیرد و انسان توان کوچک‌ترین واکنشی نسبت به این ترس ندارد. در برخی باورهای قدیمی معتقدند که بختک روی سینه افراد می‌نشیند و تمام وجود انها را فلج می‌کند. شاید ترس انسان گرفتار این موجود نیز بدلیل این است که حضور آنرا بر روی خود احساس می‌کند ولی نمی‌تواند انرا ببیند. برخی دیگر بر این باورند که بختک در درون انسان رخنه می‌کند و بدن را در اختیار می‌گیرد. اصطلاح «بختک روی زندگیش افتاده» نیز ازین جا وارد ادبیات فارسی شده‌است.

بختک یا فرنجک، به عقیده عوام، کنیز اسکندر بود. هنگامی که کلاغ به مشک محتوی آب حیات که اسکندر با خود از ظلمات آورده بود منقار زد و آن را درید و آب حیات بر زمین ریخت، این کنیز بی درنگ مشتی از آن آب را برداشته نوشید و اسکندر که سخت خشمگین شده بود به ضرب شمشیر بینی او را بینداخت، و فرنجک از گِل، و به قولی از خمیر، بینی ای برای خود ساخت. فرنجک که به سبب نوشیدن آن آب عمر جاودانه یافته‌است چون کسی را به پشت خفته ببیند بر سینه او می‌جهد. اگر در آن حال خفته بیدار شده چنگ در بینی او اندازد فرنجک از بیم آن که بینیش کنده شود گنجی از گنجهای اسکندر را که می‌شناسد رشوه خواهد داد تا دست از بینیش بردارد. بختک که به سبب همین افسانه بینی گلی، دماغ گلی و خمیری نیز خوانده می‌شود به عقیده عوام در تاریکی و بخصوص زیر درخت‌ها و در جنگل‌ها و باغ‌ها می‌گردد. ظاهرأ این اعتقاد از ناآگاهی عوام به گاز کربنیکی که شب‌ها از گیاهان متصاعد می‌شود و کسی را که در جنگل یا در زیر درخت خفته باشد به خفقان می‌افکند ناشی شده‌است.برخی افراد معتقدند، در صورتی که بتوان گلو یا دماغ بختک را گرفت، می‌توان هر آرزویی کرد تا بختک آن را برآورده کند.

سازوکار علمی ایجاد پدیده
در طی خواب در مرحلهٔ حرکات سریع چشم (REM)، یعنی مرحله‌ای که فرد خواب (رویا) می‌بیند، مغز انتقال پیام‌های عصبی به سوی عضلات اسکلتی (به استثنای عضله دیافراگم و عضلات چشم) را متوقف می‌سازد، تا انسان رویاهای خود را برون ریزی نکند (یعنی مثلا وقتی در خواب می‌بیند می‌دوید، از رختخواب بلند نشوید و شروع به دویدن نکنید).

هنگامی که شما قصد دارید از خواب بیدار شوید، مغز مجدداً کنترل عضلات را به دست می‌گیرد. اما گاهی اوقات، قبل از اینکه مغز کنترل عضلات اسکلتی را به دست گیرد و عضلات از حالت فلج بودن خارج گردند، انسان هوشیاری خود را باز می‌یابید که نتیجهٔ آن احساس ترس آور فلج بودن بدن خواهد بود.

نقطهٔ مقابل این عارضه زمانی است که برخی افراد هنگام دیدن رویا، دست‌ها و پاهای خود را تکان می‌دهند و یا در موارد شدید تر دچار خوابگردی (راه رفتن در حین خواب) می‌شوند.

راه حل
یکی از راه حل های فرار از این حالت، این است که اولا متوجه باشیم که چیزی جز تأخیر مغز جهت کنترل اعضا نیست. سپس باید به سیستم عصبی بفهمانیم که می خواهیم کنترل را در اختیار بگیریم. برای این کار کافیست که اراده کنید که نوک انگشتان پا را تکان دهید و این را امتحان کنید.

امتیاز دهید: post
ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

31 نظرات
  1. mehran می‌گوید

    سلام.
    این مطالب شما من را از این رو به آن رو کرد چون من در ایران که در شب ها که خواب بودم همیشه راه می رفتم ولی از وقتی به فیلیپین آمده ام اصلا راه نمی روم در خواب.

    1. ناشناس می‌گوید

      عزیزم اگر منم میومدم فیلیپین ،دیگه تو بیداری هم راه نمیرفتم ،خواب که جای خود داره

  2. فرشید می‌گوید

    من از 21/6/1368 با ورود زن بابا (که اهل جادو وجنبل است )به زندگیم دچاربختک شده ام ودر این چند سال خیلی اذیت میکند.اگر بخواهد طلسم کند از این طریق اقدام میکندوزندگیم را فلج کرده است همسرم از من بخاطر اینکه زیاد دنبال دعا میروم طلاق گرفته است دیگر نمیدانم چگونه با این مسئله مقابله کنم یکی از دعانویسها گفته بود که شبها با وضوبخوابم وقبل از خواب آیه الکرسی وچهار قل را بخوانم. ولی متاسفانه مجددادچار آن شده ام اگر راه حلی میدانید پیشنهاد دهید ومرا ازاین بدبختی نجات دهید

    1. nasour می‌گوید

      فرشید عزیز پیشنهاد ما به شما مراجعه به یک روانشناس است.
      او با تخصص خود می تواند عواملی که ذهن شما را در طول این سالیان درگیر خود کرده و باعث این خستگی روحی شده است را پیدا کند و یاری تان دهد تا رفعش کنید.

    2. ناشناس می‌گوید

      سلام منم زیاد این حالت برام پیش می امد ولی متوجه شدم وقتی سرمو سمت قبله میزارم میخوابم از این حالت خبری نیست پیشنهاد میکنم شما هم امتحان کنید

      1. ناشناس می‌گوید

        من این رو هم امتحان کردم ولی دوباره دچار میشم به این مسئله .

    3. محسن می‌گوید

      به خودت بقبولان که اشرف مخلوقاتی وخداوند تورا سرتر از هر موجوداتی آفریده است ” اگر ایمان کاملا قلبی داشته باشی و این را بدانی که جنها و جادوها و دعاها برتو چیره نیستند انگاه در وجودت ایمان خالص باشد که اشرف مخلوقاتی و خداوند یاور و پشتیبانت است هیچ انرژی منفی بر تو تاثییر نخواهد داشت ” مطلقا “

    4. ارش می‌گوید

      شما خیلی خرافاتی هستی دوست عزیز شاید بهتر باشه به پزشک اعصاب مراجعه کنی

  3. یک دوست می‌گوید

    با سلام
    یکی از دلایل اصلی وقوع بختک یا همان فلج خواب ، طاق باز خوابیدن (رو به بالا خوابیدن ) است.
    باور کنید با رعایت همین یک نکته می توان جلویش را گرفت.
    در موارد حاد و پیشرفته حتما” باید به متخصص اعصاب و روان مراجعه نمود.

    1. ناشناس می‌گوید

      من درحالت سجده دچار بختک شدم

  4. shahrokh می‌گوید

    خیلی ممنون سایتتون خیلی به من کمک کرد

  5. محسن نبوی می‌گوید

    کسانی که زندگانیی دنیوی دارند دچار بختک نمیشوند چون به قول معروف ” الردی ” خود را به به شیطان فروخته اند ” ولی کسانی که هنوز نام خدا را بر قلب دارند و در وجودشان انرژی مثبت و رفتارهای خوب هست ” دچار آن میشوند و نام گذاشتن بر این پدیده چه علمی چه .. اشتباه هست زیرا تجربه نشان داده که در این حالت ” البته با اذن الله ” چن ها با ترساندن شما راه غلبه بر شما را میخواهند پیدا کنند ” یا ایمانتان را بالاتر میبرید و خواهید فهمید اشرف مخلوقید یا به آنها تعلق خواهید گرفت و این تنها راه خلاص شماست

  6. میلاد می‌گوید

    سلام خدمت دوستان من بیش از 200 بار این اتفاق برام افتاده تقریبا از 12سالگی شروع شد اوایل خیلی می ترسیدم تا الان که 25 سالمه
    در اون موقع تلاش نکنید باهاش کنار اومدم وتقریبا میتونم بگم با هم دوست شدیم وحرف میزنیم به هیچ عنوان جای ترس نداره چون هیچ کار ازش برنمیاد بنظر من انسان هر چه که به خدا نزیکتر بشه ترسش کمتر میشه

    1. لاله می‌گوید

      سلام گفتنش خیلی اسون هست.من سالهاست که وقتی 7صبح همسرم میرود اداره دیگر جرات خوابیدن ندارم.هروقت تنها باشم وبخوابم این حالت به من دست میدهد

  7. رها می‌گوید

    بچه ها نگران نباشین اینا واقعا به خاطر تلقین باور کنین

  8. احسان می‌گوید

    ببین این بیماری یه واقعیته که ربطی به تلقین نداره چون از بچه گی باهام بوده وهست
    پس ربطی به توهم و فکر و خیال نداره بعدشم 30 درصد مردم دنیا بهش مبتلا هستن
    خب اونا که مسلمون نیستن چطور مبارزه کنن
    در ضمن علم هم هنوز راه درست براش پیدا نکرده
    منکه خودم اگه دستم بهش برسه تیکه تیکش میکنم حالا هرچی میخواد باشه
    ولی ایت الکرسی قبل از خواب تا 90 درصد اثر میکنه البته با صدای بلند و به شرطی که با دقت و فهمیدن معنیش باشه نه باری به هر جهت ولی خداوکیلی اگه کسی راه حله دقیق داره بگه و الکی پاس نده بورو دکتر یا قران بذار زیر سرتو از این قبیل
    راه دقیق ارایه بدین لطفا

    1. سید رصا می‌گوید

      این یک واقعیت است که موجوداتی ماورای این دنیا هستن واین نوع موجود انرژی خواراست وبعد ازاینکه الکتریسته بدن شما راتخلیه کند میرود وعلت ترس نیز چون دران لحظه مارا به دنیای خودشان می برند خوفناک است ٓاگر تمایل داشتید راه مبارزه باان وجود دارد وبسیار هیجان انگیزاست

  9. yasi می‌گوید

    همین امروز صبح….
    ب زور دستمو کشید ب سمت بالا روم نشست :-\
    بعدش میخواستم درو باز کنم نتونستم بعدش دهن منو کشید یعنی دهنم خود ب خود کج شد بعدش منم گفتم بسم الله الرحمن الرحیم همش اینو میگفتم بعدش میگفتم تو هیچ کاری نمیتونی بکنی لعنتی بعدش ولم کرد :'(

  10. yalda می‌گوید

    منم بارها وبارها اين اتفاق برام افتاده،بيشتر اوقات وقتي صبح همسرم ميره سرکار و من تنها هستم،حتي صداي پاهاشو وقتي راه ميره ميشنوم ولي نميتونم تکون بخورم حس خيلي بدي ه

  11. بهادر می‌گوید

    سلام
    منم دیشب به سراغم آمد.
    وقتی بیدار شدم و هه هه هه میکردم. (نفس کشیدن تند!) یه موجود نمی دونم چی دیدم که چراغ دستی در دست راستش بود. و حرکت میکرد از روی رختخواب به سوی پنجره و غیبش زد.
    وااای مامان من میترسم. چکار کنم؟
    تابستونم همین موضوع تکرار شد.

  12. اطلس می‌گوید

    سلام من 25 سالمه
    3ماهی هست که مبتلا شدم.تو این 3 ماه نزدیک 12 یا 13 بار افتخار اشنایی با این خفتک را دارم.و در هر بار مثل سگ ترسیده بودم و هر شب حدود ساعت 2 بیدار میشم در بعضی از این شبها برایم اتفاق افتاده و تصور من تا الان این بود که جنی شدم و واقعا میترسیدم.
    ولی صبح ها فکر میکردم که دلیل خرافاتی ندارد ولی شب ها که وسط شب بیدار میشدم مطمئن بودم کار جن ها هست و جای خوابمو عوض میکردم.ولی الان برایم روشن است که من دچار یک بیماری هستم.
    واقعا ممنونم که روشنم کردین

  13. حسین بهرامی می‌گوید

    من تقریبا ۱۰ ساله که دچار فلج خواب میشم..
    و خب دیگه نمیترسم.. یه مدت روش مطالعه کردم و هربار که بختک میشدم سعی می کردم علایمش رو پیدا کنم برای من همیشه به اینصورت بوده که در خواب نسبت به اینگه خوابم و این رویاست آگاهی پیدا کردم. در واقع در هنگام خواب غیر عمیق ناشی از بی نظمی در خواب و ذهن مشوش و.. پیش میاد. بسوزه ریشه خرافات! به قل فروید و لکان خواب رویای سرکوب شده ی بیداری ست و فلج خواب به نظر من تمرکز و کنترل نا خودآگاه در زمان خوابه که باعث اختلال فرمان مغز به اعضای بدن و هوشیار کردن اونها به سمت بیداری میشه
    والسلام

  14. محمدرضا می‌گوید

    سلام من الان ۱۹ سالمه از وقتی که کوچیک بودم بارها و بارها این حالت برایم پیش میومد یعنی به نظر من بیشترین اشخاصی که بختک برایشان میاید فقط من و برادرم یعنی اگه ظهر بخوابم بختک میاید شب میخوابم بختک میایید بخدا ذلیل شدم

  15. ناشناسى از اروپا می‌گوید

    سلام
    من ٣٧ سالم هست و ٢٢ سال در اروپا زندگى ميكنم. من مدنى هست كه در فرايندهاى مختلف قصد كشف علت اين اتفاق رو دارم.
    نتيجه دقتهاى من بشرح زير است:
    ١- فقط در منزل خودم اين اتفاق برام ميافته كه طبق معمول با زور از خواب بيدار بايد بشم (به خودم ميگم بلند شو بلند شو …)
    ٢- به هر شكلى ميخوابم اين اتفاق برام ميافته.
    من حدس ميزنم يكى از دلائل اين اتفاق همان زياد بودن گاز كربنيك متصاعد شده در شب از گياه است ولى متوجه نميشم كه چرا فقط حالت خفگى تنها نيست بلكه حتما بايد با كابوس شخص همراه باشه اونهم هربار به شكل جديد!
    ممنون

  16. ناشناس می‌گوید

    از وقتی پدرم مرد دوبار این حالت برام پیش اومد. تو خواب وارد یه رستورانی شدم که دو تا مرد که بصورت سایه بودن داشتن حرف می زدن یکدفعه یکی از اونا پرید و دیدم تو رختخواب بیدار شدم و داره منو خفه می کنه چشام باز بود ولی نمی تونستم تکون بخورم و گلومو فشار میده اونقدر که نمی تونم نفس بکشم تنها کاری که کردم چشمامو بستم بعد چند ثانیه همه چی به حالت اول برگشت،

  17. سعید حکمت می‌گوید

    سلام من 32 سالمه با موضوع بختک حدود 14 ساله درگیرم، یادمه از بیماری شبانه مادرم( تشنج در خواب) شروع شد، اوایل به دلیل استرسی که موقع خواب داشتم تقریبا هر شب بختک رو درک می کردم، اما الان خیلی کمتر شده، برابر مطالعاتی که داشتم یه پدیده کاملا علمیه و هیچ ربطی به جن و… نداره، و کاملا واضحه که تلقین و ترس بی مورد بهش دامن میزنه، به زبان ساده بختک که تو علم اعصاب بهش فلج خواب میگن یعنی تاخیر مغز در بیدار کردن عضلات بدن،

  18. ناشناس می‌گوید

    سلام.من۳۱ سالمه و از بیست و یک سالگی با ای مشکل مواجه.هستم.البته تقریبا تموم خونوادم درگیر ن.واقعن ترسناکه.و مادرم چو ن مشکل قلبی هم داره با دچار شدن ب بختک وباتوجه ب ناراحتی اعصابی هم ک دار براش بیشتر ازخودم نگرانم.و اینکه در اظهار نظر دوستان دیدم ک خیلی تاکید ب مشکل عصبی ونه چیز خاص دیگه ای دارن.میخواستم توجیح اون شخصی که میبینیم چیه.چون من در هر حالتی که بخوابم.وهر وقت از شبانه روز دچارش میشم.و فردی کاملن سیاه پوش میبینم بدون اینکه صورتشو نشونم بده.یکبار که بالای سرم بود وقتی بهش گفتم تو هیچ غلطی نمیتونی بکنی و,,, رفت.اوایل وقتی حمدو میگفتم ولم میکرد ولی دیگه ایطور نیس.

  19. rzprs@yahoo.com می‌گوید

    من سوالم اینه که در بختک همه میخوان بیدار شن اگر حالت بختک ادامه پیدا کنه و اهمیتی بهش ندیم و به حالت خواب بمونیم آیا اتفاقی میوفته؟

  20. فارس کیدز می‌گوید

    من یه بار اینجور شدم..فکر می کردم سکته کردم! کل بدنم قفل شده بود:|

  21. ناشناس می‌گوید

    سلام.من خیلی کم دچار بختک شدم که همان تعداد هم متفاوت بود با بقیه.یعنی بختک روم نیفتاد و فقط سیاهی ای از دور بسمت من میدوید و من هرچه تلاش میکردم برای سریعتر دویدن برعکس قدمهایم کند تر و سنگین تر میشد.بختک من اینگونه بود.هرچی بود خیلی باحال و هیجان انگیز بود.دستش درد نکنه.دلم براش تنگ شده.خداکنه امشب بیاد.

  22. ممرزا می‌گوید

    سلام از بچه گیام تا حالا چیزى که یادمه دوسه دفعه اومده هر دو سه دفعه هم مى خاسته منو بکنه
    پسرم ٢٢سالمه اصلاً هم خوشکل نیستم

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.