خوددرمانی و دلایل رواج آن

خوددرمانی به حالتی گفته می شود که شخص بدون کمک و نظر افراد حرفه ای، بخواهد بیماری یا مشکل سلامت خود را برطرف کند. در این شرایط فرد با دسترسی به داروهای مختلف و استفاده از آنها شروع به خوددرمانی می کند.

این عادت و رفتار اگر عمومیت پیدا کند به عنوان یک آسیب جدی اجتماعی به نام خوددرمانی شناخته می شود. اکنون تخمین زده می شود که حدود ۸۳ درصد ایرانیان به صورت خودسرانه دارو مصرف می کنند. از آنجایی که مردم از داروها تنها مزایای آن را می شناسد و اطلاع زیادی از عوارض بالای آن ندارند، به راحتی آن را بری خود تجویز می کنند، آنقدر که ایران بعد از چین مقام دوم مصرف داروی آسیا را دارد. هزینه بالای درمان، بی اهمیت تلقی کردن بیماری، سختی در رعایت دستورات درمانی، مشکلات مکرر سلامتی، تنهایی و بی کسی، باور این که درمان های خانگی سالم ترند، مشغله زیاد بیمار، مداخله اطرافیان، جنسیت، ترس از درمان، دسترسی آسان به دارو و … همه عواملی هستند که خوددرمانی را به یکی از شایع ترین آسیب های اجتماعی تبدیل کرده است. بحران خود درمانی زمانی جدی تر می شود که بدانیم ما ایرانی ها ناخواسته بدترین داروها را برای خوددرمانی انتخاب کرده ایم.

آنتی بیوتیک ها! آنتی بیوتیک های مختلف روزانه در مقیاس صدها هزار عدد استفاده می شوند. این در حالی است که پدیده رواج مصرف آنتی بیوتیک، باعث می شود، مصرف کنندگان مقاومت بدنی خود را به این داروها از دست بدهند. این مقاومت دارویی بدن در موارد ابتدایی محسوس نیست، اما زمانی که فرد به یک بیماری جدی مانند سرطان مبتلا شود، بدن به دلیل استفاده زیاد، مقاوم شده و حساسیتی به آنتی بیوتیک ها نشان نمی دهد. بیشترین عوارض گزارش های ثبت شده از مصرف خودسرانه دارو هم شامل آنتی بیوتیک ها و داروهای موثر بر سیستم عصبی است. استامینوفن کدئین، قرص سرماخوردگی بزرگسال، کپسول آموکسی سیلین، قرص دیفنوکسیلات و رانیتیدین هم داروی های نخست پر مصرف در کشور به لحاظ تعدادی شناخته شده اند. آسپرین ها هم جزو داروهایی هستند که باید از خانه هایتان حذف کنید، خصوصا اگر برای کودکان و اطفالتان از آن استفاده می کنید. آسپرین می تواند عارضه های بسیار جدی در حد عوارض مغزی منجر به مرگ داشته باشد.شاید بالا بودن هزینه های مراجعه به پزشک، دلیلی بر وجود کیسه ها و ورق های متنوع دارو در خانه هایتان باشد، اما شاید مرور کوتاهی بر عوارض مصرف خودسرانه بالای دارو و هزینه های سرسام آور جانی و مالی در مصرف اشتباه آن، تلنگری شود که یک بار برای همیشه از ردای خود پزشک پنداری خارج شویم و دیگر در این کیسه را شل نکنیم.

● برخی دلایل رواج خوددرمانی ایرانیان
دسترسی آسان به دارو:
بسیاری از داروخانه ها بدون هیچ محدودیتی به خواست مشتریان خود پاسخ می دهند و داروهای خارج از نسخه به آنان عرضه می کنند و در واقع نقش یک دارو فروش دارند و با این کار بیمار از کوتاه ترین راه و بدون محدودیت و بدتر از آن بدون آموزش کافی به داروهایی دسترسی پیدا می کند که ممکن است، برای بیماری و شرایط جسمی اش مناسب نباشد یا با داروهای دیگر تداخل زیان بار داشته باشد.

نظام بیمه ای ناکارآمد و عدم پوشش بیمه ای:
برخی از بیماران فاقد پوشش بیمه ای هستند و برخی نیز به دلیل مراحل اداری طویل و عریض برای استفاده از خدمات بیمه ای قید آن را می زنند و در نهایت اینکه برخی داروها مشمول بیمه نمی شوند و از این رو بیمار خود شخصا اقدام به تهیه دارو می کند.

هزینه ویزیت پزشک:
گرچه هزینه ویزیت پزشک در ایران نسبت به سایر نقاط دنیا پایین است، اما به دلیل مشکلات معیشتی و اقتصادی، این میزان نیز برای برخی بیماران سنگین است و از سوی دیگر خیلی ها در هزینه کردن برای سلامت خود که در اصل نوعی سرمایه گذاری است اکراه دارند.

آگاهی ناکافی:
بیشتر افرادی که خودسرانه دارو مصرف می کنند، آگاهی اولیه ای از داروی مصرفی دارند، ولی این آگاهی کافی و جامع نیست که منجر به استفاده صحیح از دارو و پیشگیری از تداخلات دارویی و عوارض نامطلوب آن شود.

خود درمانی یا توصیه به دیگران:
به دلیل مشابهت علائم بیماری های مختلف، در جامعه ما معمول است بیماری که از مصرف یک دارو رضایت داشته باشد، آن را به دیگران توصیه می کند و خیلی ها چشم بسته این توصیه را قبول می کنند. کافی است در یک مهمانی اظهار ناراحتی جسمی بکنید. آن وقت خواهید دید که چندین نفر به شما توصیه های پزشکی خواهند کرد و حتی ممکن است، برای بیماری تان تشخیص بگذارند. باید یادآورشد که مشابهت علائم اولیه بیماری در دو نفر لزوما به معنی آن نیست که این دو نفر بیماری یکسانی دارند.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد