تحلیل DNA باورهای قدیمی درباره قربانیان آتشفشان پمپی را به چالش کشید
پمپی (Pompeii) شهری باستانی در ایتالیا و نزدیک به شهر ناپل است. این شهر در منطقه کامپانیا قرار دارد و در حدود ۲۲.۵ کیلومتر جنوب شرقی ناپل واقع شده است. در سال ۷۹ میلادی، کوه وزوو که در نزدیکی پمپی قرار داشت، فوران کرد و این شهر به همراه ساکنانش زیر خاکستر و سنگ‌های آتشفشانی مدفون شد. این حادثه باعث حفظ بسیاری از بناها، آثار هنری و بقایای انسان‌ها و حیوانات در این منطقه به شکلی منحصر به فرد شد و اکنون به عنوان یک سایت باستان‌شناسی مشهور جهان شناخته می‌شود.
نوشته اشلی استریکلند، سی‌ان‌ان
به‌روزرسانی: ۱۱:۰۲ صبح، جمعه ۸ نوامبر ۲۰۲۴
باستان‌شناسان مدت‌ها تصور می‌کردند که دو جسدی که در حالت در آغوش گرفتن در پمپی پیدا شده‌اند، ممکن است خواهران، مادر و دختر یا معشوقه باشند. اما تحلیل DNA باستانی نشان داد که هر دو نفر جوان بوده‌اند و یکی از آنها مرد است.
کشف جدید DNA باستانی و باورهای اشتباه
تحلیل DNA باستانی اطلاعات جالبی درباره هویت افرادی که در شهر باستانی پمپی پس از فوران کوه وزوو جان باختند، آشکار کرده و اشتباهات در مورد رابطه ژنتیکی، تبار و جنسیت آنها را اصلاح کرده است.
وقتی کوه وزوو در سال ۷۹ میلادی فوران کرد، گازها و خاکسترهای داغ و مرگبار را به هوا پرتاب کرد که به‌تدریج اکثر جمعیت شهر را از بین برد. سپس خاکستر و سنگ‌های آتشفشانی موسوم به «پومیس» پمپی و ساکنانش را پوشاند و صحنه‌هایی از تخریب شهر را به شکل یک کپسول زمانی حفظ کرد.
پیشرفت‌های جدید در حفاری‌های پمپی
حفاری‌ها برای اولین بار در سال ۱۷۴۸ آغاز شد، اما تا سال ۱۸۶۳ باستان‌شناس جوزپه فیورلی روشی را برای ساخت قالب‌های گچی از برخی قربانیان پمپی ابداع نکرده بود. با گذشت زمان، بافت نرم بدن‌ها که در خاکستر محصور شده بودند، تجزیه شد. فیورلی با تزریق گچ مایع به درون جای بدن‌ها، شکل ۱۰۴ نفر را حفظ کرد.
داستان‌هایی بر اساس موقعیت بقایای برخی از اجساد شکل گرفتند؛ برای مثال، یک بزرگسال که دستبندی بر دست داشت و کودکی را در آغوش گرفته بود، تصور می‌شد مادر کودک باشد. به همین ترتیب، گروهی از اجساد که کنار هم یافت شدند، تصور می‌شد خواهران باشند.
اکنون، در جریان بازسازی قالب‌ها، محققان قطعات استخوانی را از درون گچ بازیابی و DNA آنها را تحلیل کردند. نتیجه این بود که هیچ‌یک از فرضیات قدیمی درست نبودند.
این اکتشافات که در مجله Current Biology منتشر شده‌اند، درک محققان را از جمعیت‌شناسی پمپی و همچنین ارتباط میان بدن‌های یافت‌شده تغییر داده است. دیوید رایش، استاد ژنتیک در دانشکده پزشکی هاروارد و از نویسندگان این مطالعه می‌گوید: «داده‌های علمی ما همیشه با فرضیات رایج همخوانی ندارند. این یافته‌ها، فرضیات سنتی درباره جنسیت و خانوادگی را به چالش می‌کشند.»
پنجره‌ای به گذشته باستان
حفظ صحنه‌های آخرین لحظات شهروندان پمپی، به باستان‌شناسان این امکان را داده است که زندگی در دوران امپراتوری روم را بهتر درک کنند.
پمپی، که حدود ۲۲.۵ کیلومتر جنوب شرقی ناپل در منطقه کامپانیای کنونی ایتالیا قرار دارد، به دلیل موقعیت بندری خود مکان جغرافیایی مناسبی داشت. این شهر که چندین بار مورد تهاجم یونانی‌ها، اتروسک‌ها و سامنیت‌ها قرار گرفته بود، در نهایت به یک مستعمره رومی تبدیل شد. اما فوران کوه وزوو آن و دیگر سکونتگاه‌های رومی اطراف را نابود کرد.
خاکستر آتشفشانی بدن‌های انسان‌ها و حیوانات را پوشاند و ساختمان‌ها، بناها، موزاییک‌ها، نقاشی‌ها، مجسمه‌ها و دیگر اشیا را در پمپی و شهرهای اطراف حفظ کرد. باران پس از فوران، باعث سیمانی شدن بدن‌ها در خاکستر شد و قالب سخت‌شده این امکان را فراهم کرد که آثار باقی‌مانده به خوبی حفظ شوند.
هنگامی که حفاری‌ها قرن‌ها بعد در پمپی آغاز شد، باستان‌شناسان تقریباً ۱۰۰۰ قالب از انسان‌ها یافتند که به‌تنهایی یا گروهی در خانه‌ها، میدان‌ها، خیابان‌ها، باغ‌ها و خارج از دیوارهای شهر قرار داشتند.
در سال ۲۰۱۵، پارک باستان‌شناسی پمپی تلاش‌هایی را برای بازسازی ۸۶ قالب از ۱۰۴ قالب اصلی فیورلی آغاز کرد. اسکن‌های اشعه ایکس و سی‌تی نشان داد که هیچ‌یک از قالب‌ها حاوی اسکلت کامل نیستند، اما قطعات استخوانی در بسیاری از آنها وجود دارد. اسکن‌ها همچنین نشان دادند که وقتی باستان‌شناسان و مرمت‌گران در گذشته با قالب‌ها کار می‌کردند، آنها را تغییر و تقویت کرده‌اند – از جمله دستکاری بخش‌هایی از شکل بدن، حذف استخوان‌ها و قرار دادن تثبیت‌کننده‌هایی مانند میله‌های فلزی.
پارک باستان‌شناسی پمپی از تیم مطالعه دعوت کرد تا قطعات استخوانی و دندان‌هایی را که به دلیل آسیب قبلی قالب‌ها قابل دسترسی بودند، بررسی کنند. تیم تحقیقاتی شامل مدیر سابق پارک، ماسیمو اوسانا، مدیر فعلی گابریل زوشتریگل و انسان‌شناس پارک، دکتر والریا آمورتی بود. این تیم در حال کار روی پروژه‌ای بزرگ‌تر برای درک بهتر تنوع ژنتیکی در پمپی در دوران امپراتوری روم است.
کاراملی، یکی از اعضای این تیم، می‌گوید: «این یک عکس ژنتیکی از یک شهر رومی از ۲۰۰۰ سال پیش است.»
به چالش کشیدن فرضیات قدیمی
رخی از استخوان‌ها مستقیماً با گچ استفاده شده در قالب‌ها مخلوط شده و بسیار شکننده بودند، اما تیم موفق شد DNA را از چندین قطعه استخراج و تحلیل کند. بقایای مورد بررسی در مکان‌های مختلفی در پارک باستان‌شناسی، از جمله خانه دستبند طلایی، خانه کریپتوپورتیکوس و ویلای اسرار پیدا شدند.
در خانه دستبند طلایی، ساختاری با تزئینات فراوان و نقاشی‌های رنگارنگ، سه جسد پیدا شد: بزرگسالی که دستبندی بر دست داشت و کودکی که روی شانه‌های او بود، و فرد بزرگسال دیگری که تصور می‌شد پدر کودک باشد. اما تحلیل ژنتیکی نشان داد که این فرضیات نادرست بوده و بزرگسال همراه با کودک، مردی غریبه بوده است.