شهیار قنبری، شاعر، ترانهسرا، آهنگساز، خواننده، نمایشنامهنویس، فیلمساز، روزنامهنگار و برنامهساز برجسته ایرانی، در ۶ مرداد ۱۳۲۹ در خانوادهای هنرمند در تهران به دنیا آمد. او فرزند حمید قنبری، دوبلور معروف و برجسته، بود و از کودکی در فضایی هنری رشد کرد. این محیط خانوادگی و هنری تأثیر عمیقی بر شکلگیری و پرورش استعدادهای او داشت. قنبری فعالیتهای ادبی خود را از نوجوانی آغاز کرد و به نوشتن داستانهای کوتاه و اشعار مختلف پرداخت. او در این سنین، برای مجله “اطلاعات کودکان” داستان کوتاه و گاه شعر مینوشت. بعد از تحصیل در تهران، به لندن رفت و در میانه دهه ۱۳۴۰ به ایران بازگشت و فعالیتهای ادبی و هنری خود را ادامه داد.
پیش از انقلاب؛ شکلگیری ترانه نوین فارسی
با بازگشت به ایران، شهیار قنبری سرودن ترانه را به طور جدی آغاز کرد. اگرچه پدر او خواهان ادامه تحصیل و انتخاب شغلی پایدار برای فرزندش بود و حتی او را به تحصیل در رشته معماری تشویق میکرد، شهیار به هنر و موسیقی علاقهمند بود و این مسیر را انتخاب کرد. اولین ترانههای او، دیگه اشکم واسه من ناز میکنه با آهنگسازی اسفندیار منفردزاده و ستاره آی ستاره با آهنگسازی پرویز اتابکی، با صدای گوگوش منتشر شد و به سرعت محبوبیت یافت.
با توجه به نوآوری در واژهپردازی و استفاده از مضامین جدید، شهیار قنبری با ترانه قصه دو ماهی به عنوان یکی از پیشگامان ترانه نوین فارسی شناخته شد. این ترانه، که توسط بابک افشار آهنگسازی شد، از نظر منتقدان و علاقهمندان، نقطه عطفی در تاریخ موسیقی پاپ ایران بهشمار میرود. بسیاری از شاعران معاصر، همچون اردلان سرفراز، از قنبری به عنوان ترانهسرای نوین ایرانزمین یاد کردهاند.
شهیار قنبری در این دوره با هنرمندانی همچون اسفندیار منفردزاده، واروژان و بابک افشار همکاری کرد. این همکاریها آثار برجستهای مانند جمعه (۱۳۵۰) با صدای فرهاد، بوی عیدی (۱۳۵۶)، بوی خوب گندم (۱۳۵۴)، هفته خاکستری (۱۳۵۵) و همیشه غایب را پدید آورد که همگی به دلیل مضامین اجتماعی و سیاسیشان، نماد موسیقی پاپ معترض ایران پیش از انقلاب شدند. ترانههای شهیار قنبری از نظر سبک و محتوا نوآوریهای چشمگیری داشتند و به همین دلیل، او به سرعت به یکی از تأثیرگذارترین ترانهسرایان ایرانی تبدیل شد.
پس از انقلاب؛ مهاجرت و ادامه فعالیت هنری
پس از انقلاب ۱۳۵۷، شهیار قنبری ایران را ترک کرد و به لسآنجلس مهاجرت نمود. در سالهای پس از مهاجرت، قنبری به فعالیتهای هنری خود ادامه داد و با بسیاری از هنرمندان شناختهشده ایرانی همکاری کرد. او با خوانندگان مطرحی همچون ابی، داریوش، گوگوش، معین، شاهرخ، لیلا فروهر، حسن شماعیزاده و ستار همکاری کرد و همچنان در ساخت ترانههای محبوب و پرطرفدار فعالیت داشت.
شهیار قنبری در این دوران آثار متعددی منتشر کرد که برخی از آنها به ویژه به عنوان یکی از نمادهای موسیقی پاپ ایرانی در تبعید شناخته میشوند. از جمله این آثار میتوان به آلبومهای یک دهان آواز سرخ (۱۳۵۷)، اگر همه شاعر بودند یا پیشمرگانهها (۱۳۶۰)، صدای درخت بیزمین (۱۳۷۰)، قدغن (۱۳۷۱)، سفرنامه (۱۳۷۳)، برهنگی (۱۳۷۷)، دوستت دارمها (۱۳۸۰)، نو نفس (۱۳۸۹)، دلچسبیدهها (۱۳۹۰)، غزلصدا (۱۳۹۵)، و سفرنامه+ (۱۳۹۹) اشاره کرد. این آثار حاوی اشعار و ترانههایی با مضامین عمیق و تأملبرانگیز هستند که به نقد شرایط اجتماعی و فرهنگی میپردازند.
کتابها و آثار مکتوب شهیار قنبری
قنبری علاوه بر ترانهسرایی و آهنگسازی، نویسنده چندین کتاب و مجموعه شعر است. کتابهای درخت بیزمین (۱۳۷۰) و دریا در من (۱۳۷۳) از جمله آثار ادبی برجسته او هستند. همچنین مجموعهای از پنج کتاب او به نام پنج حرف درشت در مشت توسط انتشارات نگاه در ایران منتشر شده است که شامل آثار زیر است:
- درخت بیزمین (۱۳۹۶)
- بنویس! ساعتِ پاکنویس (۱۳۹۶)
- دریا در من (۱۳۹۶)
- گفتن برای زیبا شدن (۱۳۹۶)
- لیونارد شهیار (۱۳۹۶)
به دلیل محدودیتها و سانسور در ایران، کتابهای دیگری مانند پای گوش ماهیها، که شامل بیش از ۱۰۰ ترانه بود، نتوانست مجوز چاپ بگیرد و این باعث شد قنبری از انتشار آن صرفنظر کند.
فعالیتهای رسانهای و فیلمسازی
شهیار قنبری علاوه بر ترانهسرایی و آهنگسازی، در زمینه برنامهسازی و اجرای برنامههای رادیویی و تلویزیونی نیز فعالیت داشته است. او برنامههای موفقی را در تلویزیون ایران اجرا و تهیه کرد و در دنیای فیلمسازی نیز فعال بود. قنبری چندین فیلم کوتاه و موزیکال ساخت که از آن میان میتوان به پاییز ایستگاه آخر اشاره کرد. این اثر که یک فیلم موزیکال تلویزیونی در دو بخش است، نخستین تجربه سورئالیستی شهیار قنبری بهشمار میآید و در آن به مضامین عمیق و پیچیدهای پرداخته شده است.
میراث هنری شهیار قنبری
شهیار قنبری با آثارش تحول چشمگیری در موسیقی پاپ ایران ایجاد کرد و ترانههای او به دلیل نوآوری در ساختار، زبان و مضامین، به عنوان یکی از مهمترین نمونههای ترانه نوین فارسی شناخته میشود. ترانههای او نهتنها موضوعات عاشقانه و انسانی را به شکلی عمیق بیان میکنند، بلکه مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را نیز به طریقی هنری بازتاب میدهند.
آثار او همچنان مرجع و الهامبخش هنرمندان و نسلهای جدید موسیقی ایران هستند. سبک خاص او در ترکیب ادبیات، شعر و موسیقی، نسل جوانتر را به دنبال کردن سبک نوین و انتقادی در موسیقی تشویق کرده است. قنبری با نوآوری در واژهها و جسارت در استفاده از موضوعات متفاوت، توانست موسیقی فارسی را از قالبهای سنتی خارج کرده و به سمت ترانهسرایی مدرن و مفهومی سوق دهد.
شهیار قنبری همچنان در لسآنجلس به فعالیتهای هنری خود ادامه میدهد و با خلق آثار جدید، پیامی از هنر و اندیشه را به جامعه ایرانی در سراسر جهان منتقل میکند.