هنر چادرشب بافی

صنایع دستی به عنوان زیر مجموعه ای وسیع از هنرهای سنتی ایران، از گذشته های دور تا امروز جایگاه ویژه ای در فرهنگ بومی و معنوی کشورمان داشته است. نساجی سنتی (دستبافی) از جمله صنایعی است که از قدمت طولانی و پیشینه ای کهن برخوردار است و از زمان تاریخ مدون ایران و حتی روزگارانی پیشتر، می توان به سوابق روشن و درخشانی از آن اشاره کرد. نساجی سنتی، طی قرون و اعصار متمادی نه تنها تامین کننده البسه و پوشاک به عنوان بخش مهمی از نیاز های اولیه مردم ایران بوده بلکه خود عرصه ای برای بروز ذوق و هنر و خلاقیت صنعتگران شایسته و هنرمند این مرز و بوم بوده و هست. در میان انواع دستبافته های قدیمی ایران، دستبافته هایی با قدمت نه چندان زیاد نیز وجود دارد که دارای ارزش خاص و ویژه خود می باشند که چادر شب بافی قاسم آباد یکی از شاخصترین نوع این بافته ها می باشد. پارچـه ای کـه تحت عنوان چادرشب در بسیاری از روستاهای ایران معمولاً در اندازه ۲*۲ مترمربع بافته شـده و برای پیچیـدن تـشک، لحاف، البسه و نظایر آن مورد استفاده قرار می گیرد با بافته ای که در شرق گیلان تولید می شود کاملاً متفاوت است. چادرشبهای مناطق مختلف ایران از نظر طرح و رنگ تقریباً مـشابه یکدیگرنـد ولی چادر شب قاسم آباد گیلان به دلیـل برخی طرح ها و رنگ های خاصش ارزش هنری بیـشتری دارد.

چادرشب بافی قدیمی ترین صنایع دستی مردم قاسم آباد گیلان اسـت کـه ریـشه تـاریخی در فرهنگ و آداب و رسوم دیرینه مردم این دیار دارد. چادرشب پارچه های است زیبا و رنگارنگ که عمدتاً در قاسم آباد رودسر بافته می شود. گفته می شود در قدیم احتمالاً از این بافته بـه عنوان روانداز در شب استفاده می شده است و به همین دلیل به این نام معروف شده است. اما کاربرد اصلی این پارچـه در لباس محلی زنان قاسم آبادی و بعنوان کمر پیچ می باشد. بانوان چادرشب را به هنگام کار کشاورزی مثل چیدن بـرگ سبز چای، نشاءکاری ( )تُم بیجار و یا چیدن مرکبات به دور کمر می بندند تا از درد کمر به هنگام کار جلوگیری شود، ساق پاها را استوار ساخته و از فشار بر کمر خودداری می نماید. در پاره ای از موارد نیز برای بستن کودک به پشت به هنگام کار کردن از آن استفاده مـی شـود.

در زبان محلی چادرشب، چارشو خوانده می شود و در برخی از مناطق مجاور قاسم آباد کمردبد خوانده می شود. کمردبد را در مناطق شرقی تر گیلان کمردبله نیز می خوانند. البته این اصطلاح مرسوم چادرشبهای چهارخانه منطقه است. این بافته به دلیل طرح و رنگ بندی زیبا و ساده، در زندگی روسـتایی مـصارف متعدد دیگری نیز یافته است . روتختی، پرده ای، رویه لحاف و رومیزی از جمله این کاربرد ها می باشد. اما اخیراً با تولید محصولات جانبی که از این منسوج برای زندگی شـهری تولیـد می شود از جمله کلاهک آباژور، رومیزی، رو تلفنی، رو تلویزیونی، رو طاقچه ای و حتی پیراهن مردانه می توان بازار وسیع تری برای این محصول دستی زنان پرتوان و سختکوش روستایی پیشبینی نمود.

بافت پارچه ها و منسوجات ابریشمی در نقـاط مختلـف گـیلان بـه ویـژه قاسـم آبـاد و روستاهای اطراف رودسر از دیرباز تا به امروز ادامه دارد. اغلب دختران قاسم آباد حتماً بایست یـک چادرشب یکرنگ ابریشمی یـا چادرشب طرحدار ابریشمی که با ابریشم گجین بافته می شود (ابریـشم گجین بـه ابریـشمی گفته میشود که از انتهای پیله باقی مانده در ظرف لاسگیری حاصل مـی شـود . در زبـان محلی ابریشم گجین، گج یا کج نامیده می شود.) را به عنوان جهیزیه خود بـه خانه داماد ببرنـد. نوعی دیگری از چادرشب نیز وجود دارد که بعنوان لباس سـنتی در مراسم عروسی به دور کمر پیچیده می شود. تولید چادرشب و انواع بافتنیها بیشتر در فصل زمستان و ایام فراغت از امور زراعت و شالیکاری فقط توسط زنـان سـختکوش و تیزهـوش پدیـد مـی آیـد. براساس آمار ارائه شده از طـرف تعـاونی جهـاد سـازندگی در سـال ۱۳۷۴ حدود ۸۰۰ دستگاه چارشوبافی در منطقه قاسم آباد دایر اسـت کـه ایـن تعـداد شـامل ۲۵۰ دستگاه در پایین محله، ۳۵۰ دستگاه در بالا محله، ۵۰ دستگاه در ملک میـان، ۱۰۰ دسـتگاهدر بندبن و ۵۰ دستگاه در خانه سر است.

رنگ و رنگبندی در چادرشب قاسم آباد
رنگ غالب در زمینه چادرشبها قرمز است . البته متن بنفش و سبز نیز به مقدار بـسیارکم در چادرشب ها امروزه باب شده است و بکار می رود. رنگ نگاره ها و نوارهای تزئینی در متن قرمز عمدتاً به ترکیب رنگهای سبز، زرد، صورتی، آبی، نارنجی و سفید بدست می آید. در چادرشبهای پنبه ای قاسم آباد نیز رنگ اصلی قرمز بوده و نقشها غالباً شطرنجی و چهار خانه ای با راه راههای پهن و آبی وخطوط سبز و زرد است. بافندگان چادرشـب در قاسـم آبـاد زیبـایی شناسـی عملی خود را در خصوص چیـنش رنگهـا در دسـتبافته برگرفتـه از دامـان طبیعـت منطقـه می دانند. رنگ در چادرشب از سلیقه محلی منطقه گیلان حکایت می کند، رنگ زرد اکثراً در کنار رنگ تیره، مانند سیاه یا بنفش بکار می رود. رنـگ قرمـز نیـز در کنـار رنـگ سـبز اسـتفاده می شود که حاکی از شناخت عمیق رنگی توسط بافندگان چادرشب قاسم آبادی است.