از خلاقیت تا نوآوری و ابداع
خلاقیت (creativity) عبارت است از تحولات دامنهدار و جهشی در فکر و اندیشه انسان، بهطوری که حائز یک توانایی در ترکیب عوامل قبلی به طرق جدید باشد و به تعبیری دیگر بهکارگیری کامل تواناییهای ذهنی برای ایجاد یک فکر یا راهحل یا مفهوم نو نسبت به خود شخص خلاق. به گزارش مهر، در این تعریف، مفهوم «نو» محور اصلی را در بر میگیرد و با توجه به آن، برای دیگران توقع و انتظار ایجاد میشود. اما باید دانست که ممکن است یک راهحل، یک فکر یا یک مفهوم برای دیگران جدید نباشد اما برای خود شخص خلاق، جدید و نو باشد. پس جدید بودن نسبت به خود شخص مهم است نه نسبت به دیگران.
براین اساس معلوم میشود همه انسانها بنا به اصل تفاوتهای فردیای که دارند، دارای خلاقیت و نوآوری هستند و نباید تصور کرد خلاقیت منحصر به افراد تیزهوش و با استعداد است. فقط مهم شکوفایی این استعدادهاست. این از حکمت خداوند است که همه افراد بتوانند در یک رشته دارای خلاقیت باشند و هرکدام از طریقی به جامعه بشری خدمت کنند.
خلاقیت مقدمه ظهور استعدادها و ذوقهاست و باب آن برای همه بشر باز است، مهم شناختن خود و حرکت به سمت این دریچه است. خلاقیت را میتوان دیدن چیزها از یک منظر غیرمعمولی و نو، توجه به مسائل از زاویهای که هیچکس دیگر نمیبیند و سپس ارائه رهیافتهای جدید، غیرمعمولی و اثربخش دانست. از تعریف بالا معلوم میشود در مورد مفهوم خلاقیت توافق عمومی وجود ندارد. خلاقیت را میتوان تولید اندیشه، راهکار و مفاهیم غیرمعمول دانست که از دیدن، الهام گرفتن و تشابهسازی مخصوص حاصل میشود. ممکن است نتیجهای منفی یا مثبت داشته باشد؛ حتی سرودن یک بیت شعر بیهمتا.
تفاوت نوآوری یا ابداع با خلاقیت
ابداع، به معنی نوآوری و توانایی ایجاد یک فکر و چیز نو بوده و در ظهور اولیه خلاقیت موثر است. ظهور اولیه ابداع در عالم ماده و حس است. با توجه به این موضوع، بهکارگیری خلاقیت را ابداع میگویند.
خلاقیت به معنای توانایی ترکیب ایدهها در یک روش منحصربهفرد یا ایجاد پیوستگی بین ایدههاست ولی نوآوری، فرآیند اخذ ایده خلاق و تبدیل آن به محصول، خدمات و روشهای جدید عملیات است.
البته خلاقیت و نوآوری چنان به هم تنیدهاند که شاید به دست آوردن تعریفی مستقل از هر کدام دشوار باشد، اما برای روشن شدن ذهن میتوان آنها را بهگونهای مجزا از هم تعریف کرد. خلاقیت پیدایی و تولید یک فکر نو است، در حالی که نوآوری عملی ساختن آن اندیشه است.
در واقع ابداع، ماحصل حرکتی است که نقطه آغازین آن خلاقیت و حیطه فکر بوده یا با به کارگیری تجارب دیگر به صورت یک پدیده نوظهور، آشکار شده است. در کل میتوان گفت که ابداع بدون خلاقیت، بیمفهوم ولی خلاقیت بدون ابداع قابل تصور است.
به عبارتی نماد ظاهری خلاقیت، نوشته یا گفتار یا یک فکر است که مقدمه ابداع بوده و آن را به صورت یک پدیده یا شیء ظاهر میکند. به عبارتی دیگر تلاشهای خلاقیت، وسیلهای برای نوآوری است. همچنین خلاقیت یک فعالیت فکری و ذهنی است و بیشتر جنبه عملی دارد. همانگونه که ظهور و بروز هر کاری و پیدایش هرچیزی زمینه و پیشنیازهایی دارد، خلاقیت هم همینگونه است. پیشنیازهای خلاقیت عبارتند از: هدف، انگیزه، تخیل، تفکر خلاق، هوش، پشتکار، دانش و مهارت و فضای خلاق.
خصوصیات افراد خلاق
فرد خلاق دائما در تلاش و اندیشه است.
برای تجربه جایگاه ویژهای قائل است و به علت موفقیتها و شکستها میاندیشد نه به اثر آنها.
فکر کردن در آرامش را برای خود استراحت تلقی میکند.
فرد خلاق به هر پدیدهای از دیدگاهها و جوانب مختلف نگاه میکند و معمولا به شرایط موجود رضایت نمیدهد.
فرد خلاق کنجکاو و پرسشگر است، پیرامون یک موضوع یا پدیده سوالهای متعددی را خلق میکند و از افراد آگاه و متخصص میپرسد.
درصدد بهترین راهحلها یا کمترین هزینه فکری، زمانی و مالی است.
به مسائل، موقعیت، اشیاء و چیزهایی دقت میکند که از دید دیگران مورد غفلت قرار گرفته و درباره آنها فکر و نظر جدیدی ارائه میدهد.