کتابخانه؛ خانه ای به رنگ دانش

اولین کنفرانس بین المللی آموزش بزرگسالان در (السینور ۱۹۴۹) “آموزش بزرگسالان” را اینگونه تعریف می کند: تدارک آموزش مستمر و سازمان یافته برای افرادی که دیگر به مدرسه نمی روند با هدف ایجاد تغییر در روش زندگی. آموزش بزرگسالان فرایندی است مستمر و سازمان یافته برای تدارک جامعه درحال یادگیری تا افراد جامعه بتوانند در جهت تکامل و تعالی حرکت کنند و در سرنوشت جامعه خود از لحاظ فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تغییر ایجاد بکنند.

کتابخانه ها در هر کشوری با هر درجه از توسعه نقش بسیار مهمی در سواد آموزی برعهده دارند. کتابخانه های عمومی نیز نقش بسزایی در پیشرفت “نهضت کتابخوانی” ایفا می کند. در حقیقت این کتابخانه ها، دنباله رو سیاست های کتابخانه آموزشگاهی محسوب شده و مکمل برنامه هایی هستند که در کتابخانه های آموزشگاهی شکل گرفته اند. کتابخانه آموزشگاهی از این جهت که فرهنگ مطالعه و خواندن و روحیه جستجوگری و علم آموزی را پرورش و تولید می کند مهم است و کتابخانه عمومی از این منظر که دسترسی عامه مردم را به اطلاعات و دانش فراهم می کند حائز اهمیت می باشد. اهداف تشکیل کتابخانه های عمومی در استانداردهای فدارسیون بین المللی موسسات و انجمن های کتابداری ( ایفلا-IFLA) به قرار زیر است: تشویق به مطالعه در افراد اجتماع، حمایت از رشد فکری و آموزشی عامه، آشنا ساختن مردم با فرهنگ شفاهی و مکتوب کشور، دسترسی به همه انواع اطلاعات ودانش روز، فراهم ساختن امکانات آموزش سواد رایانه ای افراد و در نهایت حمایت و پشتیببانی از برنامه های سواد آموزی در جامعه.

بدون تردید، کتابداران بنا به دلایلی موجه ترین افراد برای آموزش سواد اطلاعاتی به شمار می روند. سازماندهی و اشاعه اطلاعات از فعالیتهای اصلی حرفه کتابداری است و در طول تاریخ، تجربه های سودمندی را در مورد منابع اطلاعاتی، ارزیابی منابع، سازماندهی و اشاعه اطلاعات و نیز در باره استفاده کنندگان، نیازها و رفتارهای آنان کسب کرده است. این تجربه ها اکنون به صورت دانش عمومی در اختیار کتابداران است. بنابراین، آنها می دانند چه تحولاتی در محیط اطلاعاتی رخ داده و استفاده کنندگان به چه نیاز دارند. آنها بر اساس تجربه و پژوهش دریافته اند که چه کسانی به چه نوع آموزشی نیاز دارند و چه شیوه ها و ابزارهایی برای آموزش افراد مختلف مناسب تر است. بر اساس نظر کرایست ، شالوده نظری علم کتابداری، آموزش است. این آموزش نه تنها به زیر ساختهای ذهنی کاربران توجه دارد و بر دانش آنها می افزاید، بلکه به توانمندی آنها در کسب دانش نظر دارد. بر خلاف آموزش سنتی، در آموزش کتابداران آموزش بیننده و تعامل او با اطلاعات را مرکز توجه خود قرار می دهند. نگاهی به فعالیتها و برنامه های متنوع کتابخانه ها در توسعه سواد اطلاعاتی به خوبی نشان می دهد که حرفه کتابداری تا چه حد و چگونه در این زمینه اقدام کرده است. تعداد و حجم همایشهای برگزار شده و نیز گستره پژوهشهای کتابداران به ویژه در سالهای اخیر می تواند نشان دهنده رویکرد این حرفه نسبت به آموزش سواد اطلاعاتی باشد. از جمله این فعالیتها، تشکیل کمیته های سواد اطلاعاتی در انجمن های کتابداری و برگزاری همایشهای تخصصی در کشورهای مختلف می باشد. با افزایش تعاملات و ارتباطات جهانی و شکل گیری جوامع اطلاعاتی و تداوم فرایند جهانی شدن، اطلاعات و اطلاع رسانی جایگاه ویژه ای پیدا می کند. کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی از جمله نخستین نهادها و مراکزی هستند که به طور مستقیم به گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات در اشکال مختلف پرداخته و با تغییرات زمان خود را سازگار نموده اند و اکنون در عصر اطلاعات و عرصه جهانی شدن وظیفه سنگینی را بر دوش داشته و در تعامل با این پدیده جهانی در مقابل فرصتها و چالشهای ویژه ای قرار گرفته اند و در بررسی تعامل کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی با سوادآموزی در عصر جهانی شدن فرصتها، زمینه های فعالیت و چالشهای احتمالی وجود دارد که باید آنها را با هم در نظر گرفت تا بتوان تصویری روشن از جایگاه کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی در فرایند سوادآموزی در عصر جهانی شدن ارائه داد.

فرصتها و زمینه های فعالیت عبارتند از:
۱- ایجاد دسترسی به اطلاعات،
۲- سواد آموزی،
۳- مشارکت در ریشه کن کردن فقر و توسعه پایدار،
۴- توسعه آزادی اندیشه و بیان،
۵- حفظ هویت و تنوع فرهنگی به موازات همگن سازی فرهنگی
۶- اعتلای تفاهم بین المللی و ارتقای همکاریهای جهانی.

چالشها نیز عبارتند از:
۱-مسائل مالی،
۲- مسائل آموزشی،
۳- استاندارد سازی و مسائل تبادل اطلاعات،
۴- مسائل زبانی.

در اینجا بد نیست که به پروژه سواد آموزی گوگل اشاره ای داشته باشیم. پروژه جدید گوگل، به معلمان، سازمانها و کسانی که به سواد آموزی علاقه مند هستند این امکان را می دهد تا از اینترنت برای دریافت و ارائه اطلاعات استفاده کنند. با این محصول جدید گوگل، تمام سازمانهایی که به نحوی در سواد آموزی در نقاط مختلف دنیا فعالیت می کنند، می توانند با یکدیگر در ارتباط باشند.کاربران از این پس قادر خواهند بود که به کتاب های دیجیتالی و مقاله های علمی دسترسی داشته باشند و اطلاعات و دانش خود را از طریق وبلاگها، گروه های اینترنتی و ویدئو با دیگران تقسیم کنند.این پروژه توسط گوگل و با همکاری برنامه سواد آموزی نمایشگاه فرانکفورت(LitCam) و یونسکو ارائه شده است.

نقش کتابخانه در آموزش بزرگسالان
در عصر حاضر مفهوم سواد تا حدودی تغییر کرده است. پیشرفت روزافزون در عرصه محمل های اطلاعاتی و فناوریهای مربوط به سواد اطلاعاتی به عنوان بخشی از ضروریات و نیازهای اجتماعی بشر در آمده است. از آنجایی که کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی از پیشگامان عرصه اطلاعات و ارتباطات به حساب می آیند بنابراین می توانند آموزش سواد اطلاعاتی را به نحو احسن انجام داده و افراد را در استفاده از اطلاعات و کسب دانش مورد نیاز یاری کنند. در این راستا تهیه استانداردهای سواد اطلاعاتی و برگزاری دوره های مناسب و ارائه گواهینامه های سواد اطلاعاتی می تواند افراد را در ارتباطات علمی و اجتماعی در فرایند جهانی شدن به مهارتهای لازم تجهیز نماید. با توجه به اینکه سواد اطلاعاتی یکی از مولفه های ایجاد فاصله بین جوامع توسعه یافته و در حال توسعه می باشد. لذا، کتابخانه ها می توانند در جبران این نقیصه فعالانه وارد شوند.

اهمیت کتابخانه ها در خدمت به آموزش بزرگسالان نمی تواند اغراق آمیز باشد.کتابخانه ها به عنوان یکی از موسساتی که در پیشرفت سواد و آموزش در جامعه نقش دارند مورد احترام می باشند. به نظر می رسد کتابخانه به صورت ضروری لازم است تا در هرسیستم آموزش رسمی و در ارتباط با نیاز بزرگسالان و تشویق آنها در آموزش بصورت پایه یا در سطح آموزش عالی نقش داشته باشند. در اینجا ، نقش کتابخانه به عنوان یکی از آن خدمات ضروری و معین در اصول ، فعالیتها و اعمال آموزش سواد با ارجاع خاص برای آموزشگر بزرگسال مورد بررسی قرار گرفته است.

آموزش به عنوان یک پیچیدگی در فرآیندهای اجتماعی در نیاز به دانش و تجربه به صورت رسمی یا به صورت دیگری تعریف شده است . در اینجا یک بزرگسال به کسی گفته می شود که پنجاه سال یا بیشتر سن داشته باشد که مسوول خود و دیگران می باشد و کسی است که شاید احساس از دست دادن دیدگاه قرار گرفتن در آموزش رسمی آموزشگاهی می نماید بدلیل مشکلات مالی یا عوامل دیگر یا این احساس که او بعد از گذشت یک یا دو یا سه سال دچار افت تحصیلی شده است.

منظور از آموزش بزرگسال استمرار آموزش بزرگسال می باشد. بنابراین موارد زیر قابل تشخیص است:
۱- حالتی از سواد که ممکن است به آن دسترسی پیدا کنند و استمرار داشته باشد.
۲- بزرگسال ممکن است به صورت مداوم دانش و مهارتهایش را بهبودی بخشد.
۳- این شخص توانایی دارد تا عینا زندگی در اجتماع ، سیاست و سیستمهای اقتصادی را تجربه نماید.
۴- این بزرگسال ممکن است نسبت به میراث فرهنگی شهروندی و ارزشهای اجتماعی و بنابراین پذیرش تغییر نقش در زندگی بزرگسالی آگاهی پیدا کرده باشد.
۵- این شخص ممکن است شخصیتش را تکامل ببخشد و توانایی بالقوه اش را نیز تکامل بخشد و شاخه ای از ادراک و علاقه و مهارتهایش را توسعه دهد.

کتابخانه شخص را قادر می سازد تا یک حالت روحانی و معنوی بدست آورد و فعالیت تفریحی را در مطالعه القا کند بنابراین مطالعه اثر متقابلی روی ثروت جامعه و حصول دانش دارد. کتابخانه می تواند آموزش بزرگسال را پس از تحصیل توسعه دهد. بخشی از ماموریت کتابخانه به آموزش بزرگسالان اختصاص دارد.

آموزش ایران
از جمله مهمترین نهادها، وزارتخانه ها و سازمانهای دولتی و غیر دولتی مسوول آموزش بزرگسالان در جمهوری اسلامی ایران، می توان به سازمان نهضت سواد آموزی (O.M.L) وزارت جهاد کشاورزی و بسیج اشاره نمود. با توجه به نقش قاطع سازمان نهضت سواد آموزی در آموزش بزرگسالان در سال ۱۹۸۷(۱۳۶۶) شورای پشتیبانی آموزشی تحت ریاست رئیس شورا به تشکیل جلساتی جهت طراحی و تصویب استراتژیها و یافتن راه حلهای علمی جهت مبارزه با بی سوادی تشکیل یافت.

بر این اساس از جمله مهمترین برنامه ریزی های آموزشی که در حوزه آموزش بزرگسالان صورت گرفته می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
۱- تغییر ساختار دوره های آموزش حضوری به آموزش مکاتبهای و نیمه حضوری،
۲- برطرف نمودن بیسوادی در افراد رده های سنی ۴۰-۱۰ سال،
۳- تحکیم و تثبیت مهارتهای سوادآموزان و نوسوادان در جهت جلوگیری از بازگشت آنان به دوره بیسوادی،
۴- ثبت نام کودکان در مدارس رسمی،
۵- اعمال محدودیتهایی در هدایت افراد بیسواد و کم سواد رده های سنی زیر ۴۰ سال به کلاسهای سوادآموزی،
۶- استفاده از منابع عمومی و خصوصی جهت مبارزه با بیسوادی من جمله رسانه های جمعی مانند رادیو، تلویزیون و نشریات.

ازجمله مهمترین راهبردهای آموزشی آموزش بزرگسالان طی برنامه ۵ ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
۱- تعیین و تعریف سطح آموزش در جامعه و توسعه کشور، تعیین و تعریف مسئولیتهای مکمل دولت و مردم درآموزش و ارتقای انگیزه های ملی جهت برقراری مشارکت و همکاریهای مردمی،
۲- تاکید برآموزشهای عملی، علمی و فنی و حرفه ای در چارچوب برنامه های جاری آموزشی،
۳- تلاش درجهت کسب اطمینان از همکاری سازمانهای مربوطه به منظور اصلاح قوانین و مقررات موجود درجهت برخورداری همگانی از تسهیلات اجتماعی من جمله قانون ممنوعیت کار ویژه کودکان رده های سنی ۶ تا ۱۰ سال،
۴- تاکید بر انسجام و تقویت روشهای آموزشی جهت جلوگیری از بیسوادی و اولویت دادن به نو آوری و اتخاذ روشهای مناسب.

جهت یادگیری موثر و قابل کاربرد برای افراد شاغل ازجمله مهمترین راهبردهای آموزشی آموزش بزرگسالان طی برنامه ۵ ساله دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
۱- توسعه وتشویق آموزش بزرگسالان زیر رده سنی ۴۰ سال به واسطه اتخاذ متدهای مدرن آموزشی،
۲- توسعه آموزش مکمل بزرگسالان.

اما از جمله مهمترین اهداف کیفی مقطع آموزش بزرگسالان می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
۱- ریشه کنی بی سوادی بین افراد رده های سنی ۳۵-۶ سال ۲- برقراری ثبات میان نوآموزان و جلوگیری از بازگشت بیسوادی.

از جمله مهمترین سیاستها، استراتژیها و اولویتهای آموزش بزرگسالان نیز می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
۱- ریشه کنی بیسوادی بین رده های سنی۳۵-۶ سال،
۲- تمرکز بر سیاستگذاری آموزش بزرگسالان با تاکید بر تفویض قدرت اجرایی به مناطق و نهادهای محلی،
۳- اولویت دادن به نوآوری و اجرای روشهای آموزش کاربردی مناسب کشاورزان، صنعتگران، روستاییان و زنان،
۴- ارزیابی فعالیتهای سواد آموزی درمراکز آموزش ابتدایی مناطق محروم و هماهنگی کامل با برنامه های وزارت آموزش و پرورش.

برنامه های عملی آموزش بزرگسالان
ازجمله مهمترین برنامه های عملی آموزش بزرگسالان که در جهت مبارزه علیه بی سوادی توسط نهضت سواد آموزی به اجرا در آمده است می توان به موارد ذیل اشاره نمود: طرح سواد آموزی کارکنان و کارگران؛ با اجرای طرح مذکور طی سالهای ۱۹۹۸ – ۱۹۹، بالغ بر ۱۷۱ / ۵۷ / ۴ نفر به واسطه اجرای طرح مذکور ازمهارتهای سوادآموزی برخوردار گردیدند. طرح سرباز معلم؛ طی طرح مذکور افراد باتحصیلات دیپلم و بالاتر به گذراندن دوره خدمت وظیفه نظامی پس ازگذراندن دوره تعلیمات آموزشی خود به عنوان معلمین سوادآموزی درمناطق روستایی و عقب مانده گمارده شدند که با پیشرفت فزاینده برنامه های سوادآموزی همراه بود.

طرح بسیج سواد آموزی؛ طرح مذکور طی سال ۱۹۹۰ همزمان با تصویب اظهار نامه جهانی آموزش درجامتین تایلند به اجرا درآمد که در نتیجه آن از حدود ۳ میلیون نفر بی سواد در کلاسهای سواد آموزی ثبت نام به عمل آمد. طرح سوادآموزی نیروهای مسلح؛ با اجرای طرح مذکور طی سالهای ۱۹۹۸ – ۱۹۹۰، بالغ بر ۳۷۶۷۶۹ نفر از نعمت سواد برخوردار گردیدند. طرح سواد آموزی قبایل چادر نشین؛ با اجرای طرح مذکور طی سالهای ۹۸ – ۱۹۹۰،بالغ بر ۸۷۶ / ۱۳۱ نفر از نعمت سواد برخوردار گردیدند.طرح سواد آموزی زندانیان طرح فراگیر سواد آموزی ( پیگیری فعالیتهای آموزشی)؛ از جمله مهمترین سیاستهای به اجرا در آمده در طرح مذکور می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
۱- اجرای سیاست تداوم در آموزش،
۲- طرح خواندن با خانواده،
۳- طرح تداوم گروهها،
۴- آموزش از رسانه های گروهی،
۵- برپایی مسابقات کتابخوانی،
۶- تجهیز کتابخانه های شهری و روستایی ویژه نوسوادان طی دهه اخیر اجرای برنامه های موفقیت آمیز سواد آموزی.

اجرای دوره های فراگیر سواد آموزی، تقویت مهارتهای خواندن و نوشتن، تشویق افراد بیسواد و کم سواد به مطالعه و ارتقای مهارت های حرف های توسط سازمان نهضت سواد آموزی به اعطای ۳ جایزه بین المللی ذیل به سازمان مربوطه منتهی گردید: دیپلم افتخار و جایزه NOMA (سال ۱۹۹۰) نشان افتخار سواد آموزی (سال ۱۹۹۸) جایزه(Shia Abisa Malcom سال ۱۹۹۹) با وجود این آموزش بزرگسالان با مشکلات متعددی مواجه بوده است که از آن جمله می توان به دلایل اصل ذیل اشاره نمود:
۱- طبیعت غیر قابل اجرا و عدم وضوح مواد درسی،
۲- کمبود نیروی انسانی،
۳- فضای آموزشی نامناسب و غیرآموزشی مراکز سواد آموزی مانندخانه های مسکونی، مساجد،
۴- کمبود بودجه و مواجهه با مشکلات مالی،
۵- فقر مالی و فرهنگی مردم بیسواد وکم سواد،
۶- غیر قابل دسترس بودن بعضی از مناطق عقب مانده بخاطر دوری آنها،
۷- تدارک عمده منابع مالی طرحهای سواد آموزی توسط دولت و تدارک تنها بخش ناچیزی از بودجه توسط افراد خیر و موسسات خیریه و سازمانهای غیر دولتی.

سازمان های خدمات کتابخانه ای
در جامعه ای که تعداد ناشران نسبتا درحد استانداردهای جهانی است اما تعداد افراد کتابخوان آن، هیچ همخوانی با معیارها و استانداردهای تعریف شده ندارد، قطعا بایستی طرح های مهم و زیربنایی برای افزایش سرانه مطالعه افراد جامعه اجرا شود تا به هدف های نهایی این نهضت نائل گردد.

در اینجا به اقدامات اجرایی موثر انجام شده یا در حال انجام اشاره می شود که عبارتند از:
۱- حمایت از مبتکرین تالیف کتب سواد آموزی به زبان ساده از سوی سازمان نهضت سوادآموزی،
۲- کتابخانه سیار نهضت سواد آموزی.
البته راهکارهای دیگری را نیز می توان به آن افزود که از حوصله این مقاله خارج است و تنها به این دو نمونه عینی اشاره می شود.

حمایت از مبتکرین تالیف کتب
در راستای غنی سازی محیط و تسهیل دسترسی کم سوادان به مواد خواندنی مکتوب و عدم رجعت به بی سوادی، سازمان نهضت سواد آموزی از هر ابتکاری برای ترویج و تالیف کتابهای خواندنی به زبان ساده حمایت می کند. حجت الله عبدلیان مسئول اجرایی سازمان اجرایی سازمان نهضت سواد آموزی با بیان این موضوع اظهار داشت: امروزه نشر کتاب یکی از مهمترین ابزار انتقال دانش و فرهنگ است و معمولا بازدید کنندگان نمایشگاههای کتاب در جامعه قشر مشخصی هستند که در این میان نوسوادان و کم سوادان که جمعیت قابل توجهی می باشند مورد غفلت قرار گرفته و کتاب در حد توانایی آنها نوشته و عرضه نمی شود. وی گفت: در بازار کتاب به ندرت می توان کتابی متناسب با توانایی وعلایق نوسوادان بزرگسال یافت وعدم تولید مواد خواندنی ساده ویژه کم سوادان از جمله مسائلی است که محدودیت های فراوانی را برای این قشر بوجود آورده است.

عبدلیان همچنین افزود: سازمان نهضت سواد آموزی با توجه به علایق و نیازهای بزرگسالان نو سواد که بر اساس تحقیقات علمی صورت گرفته مبادرت به چاپ ۴۰۰ عنوان کتاب خواندنی ساده و مفید در موضوعات دینی، بهداشتی، اجتماعی و … کرده است. مسئول اجرایی سازمان اجرایی نهضت سواد آموزی همچنین اضافه کرد: با تصویب هیات امنای کتابخانه های عمومی کشور، قفسه ای درکلیه کتابخانه ها به عنوان نوسوادان اختصاص یافته که این طرح با هدف ارائه خدمات مطالعاتی به نوسوادان جامعه، گسترش فعالیت، آموزش مداوم، خود آموزی و اتصال آموزشهای سواد آموزی به کتابخانه ها دنبال می شود. وی همچنین گفت: سازمان نهضت سواد آموزی تاکنون ۵ دیپلم افتخار و نشان بین المللی که آخرین مدال و نشان در رابطه با موضوع طرح خواندن با خانواده بود از سازمان آیسسکو به رسم اهدا دریافت کرده است.

رئیس نهضت سوادآموزی نیشابور نیز اظهار داشت: امروز راه نجات جامعه گسترش فرهنگ تعلیم و تربیت و کتابخوانی است اما بخش اعظمی از پیروان مکتب حضرت رسول (ص) که مکتب دین و دانش است گرفتار بی سوادی و جهالت هستند. حجت الاسلام هادی ایروانی افزود: در ابتدای انقلاب میزان بی سوادی افراد سنین ۱۰ تا ۴۹ سال ۴۷ درصد بوده که در حال حاضر این میزان در همین رده سنی به ۸ درصد رسیده است و تا پایان سال ۱۳۸۷ به ۳ درصد خواهد رسید. کارشناس مسوول آموزش مداوم نهضت سوادآموزی استان نیز طرح کتابخانه سیار را مکمل آموزش های حضوری وغیرحضوری نهضت سواد آموزی اعلام کرد.

ارزیابی
کتابخانه ها نقش عمده ای در آموزش بزرگسالان دارند که شامل: کمک برای ارتقای سواد، پیشرفت دانش و مهارتها به صورت مثبت و سودمند، کمک به سازگار کردن موجودیت سیاسی، معنویت سیاسی و فعالیت های اقتصادی در جامعه، دادن آگاهی شخصی به آموزشگران بزرگسال و صداقتشان در جامعه و برای تناسب ارزشهای اجتماعی و قادر بودن در تغییر برای پذیرش آسان در انتظار قوانینی مطابق با جامعه، توانایی شخص برای توسعه توانایهای بالقوه کامل و توسعه شاخه ای از ادراکات، علایق و مهارتها.

نیاز به خدمات کتابخانه که به توسعه یک رابطه نسبت به استمرار مطالعه حتی بعد از کلاسهای سواد که کامل شده اند، کمک خواهد کرد. خدمات کتابخانه برای پشتیبانی از مهارتهایی که در کلاسهای سواد به صورت زنده و بوسیله قوانین خوب ادبی لازم است مورد نیاز می باشند. اگر چه آموزش بزرگسال سهم بزرگی در مدل و ساخت رضایتمندی شخص و یک جامعه بهتر دارد اما تهیه کنندگان آموزش بزرگسالان باید به فراسوی قوانین شان به عنوان تسهیل کنندگان سواد بروند تا در یک روش عملی تر در ایجاد کتابخانه ها و به منظور حفظ مهارتهایی که جدیدا برای آموزشگران و مربیان بزرگسال مورد نیاز است اقدام کنند.

در جوامع کم سواد آنجا که هنوز سواد در سطح پایینی وجود دارد، کتابخانه ها نه تنها باید خدمت کنند به بلوغ سواد بلکه باید بیسواد را تشویق کنند تا باسواد شود بوسیله ایجاد مطالعه آسان مواد، کتاب های گویا و تسهیلاتی در آموزش بزرگسال سازماندهی یک کتابخانه به منظور کمک به برنامه آموزش بزرگسال مشکل نیست خدمات کتابخانه ای به منظور موفقیت اهداف آموزش سواد بزرگسال مهمتر و عالیتر به نظر می رسد. آموزشگران و مربیان بزرگسال باید خدمات کتابخانه ای را با برنامه های آموزش بزرگسال به منظور تکمیل فرایند کمک به بزرگسالان ترکیب نمایند تا آنها باسواد شوند و سوادشان را تقویت نمایند.

اجرای راهکارهای نوین، استفاده هر چه بیشتر از کتابخانه و تشویق سواد آموزان به استفاده از آنها، برگزاری مسابقات کتابخوانی، بهره گیری از رایانه و اینترنت در آموزش بزرگسالان و سواد آموزی آنها در ایران، ایجاد دهکده های اینترنتی می تواند به صورت جدی مورد توجه مسوولان سواد آموزی قرار بگیرد. راهکارهایی که امید است بی شک سوادآموزان بزرگسال را برای هماهنگی با دنیای رو به پیشرفت سریع و فزاینده آماده تر می سازد.

فرهنگ در جامعه دیجیتالی
امروز فرهنگ نیز تحت تاثیر دنیای فناوری قرار گرفته است و رشد روزافزون فن آوری اطلا عات و ارتباطات سبب شده تا شاهد تغییرات فرهنگی نیز باشیم.

ایران هم از جمله کشورهای در حال توسعه به شمار می رود که به اهمیت فن آوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند توسعه ملی پی برده و در سیاست گذاری های خرد و کلان جایگاهی برای آن در نظر گرفته است؛ به عقیده کارشناسان، کشورهای در حال توسعه در زمینه توسعه ICT با مشکلاتی از جمله ضعف زیرساخت ها، انحصار در شبکه های مخابراتی، یکپارچه نبودن واحدهای دولتی در زمینه بهره گیری از فن آوری، ضریب پایین نفوذ اینترنت روبه رو هستند که دلایل هر یک و راهکارهای حل آنها قابل بررسی است.

پژوهش ها نشان می دهند که بهره گیری مناسب از ابزارهای پیشرفته فن آوری اطلاعات و ارتباطات در کنار توجه مناسب به عوامل دیگر همچون فشار رقابتی بازار، محدودیت های بودجه ای و مالکیت خصوصی، نمود مطلوبتری در رشد کشورهای در حال توسعه دارد.
به عقیده تحلیل گران بسیاری از شکست ها در توسعه و به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات از طرح ریزی و مدیریت ضعیف ناشی است؛ مدیریت طرح های فن آوری اطلاعات به دلیل ساختارهای سلسله مراتبی شدید موجود در سازمان ها با مشکلاتی همراه است و در این شرایط، زمینه برای بروز ایده های خلاقانه و مبتکرانه هموار نیست.

سیاست گذاری های ملی در کشورهای در حال توسعه باید بر اهمیت استفاده مدیران ارشد و اجرایی از فن آوری اطلاعات و ارتباطات تاکید ورزد و آنها را در زمینه عملکردشان در این حوزه پاسخگو بداند.

محمدرضا غلامیان؛ عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران اظهار کرد: بسیاری از متفکران تجارت الکترونیک در کشورهای پیشرفته معتقدند که در انقلاب تجارت الکترونیک نمی توان درصد موفقیت بالایی داشت و ضریب شکست همچنان بالا است؛ ما به عنوان کشوری در حال توسعه در ابتدای این تحول و موج قرار داریم، اما وجود مدل های موجود در کشورهای حاشیه نزدیک، محک مناسبی است تا از ایده ها و تفکرات موجود بهره برده شود، اما هیچ گاه تقلید جایز نیست و مهم روند بومی شدن است.

او ادامه داد: نوع انتخاب مدلها می تواند در سند استراتژی موثر باشد، به طور ثابت نمی توان روند جهشی یا تکاملی را برای توسعهICT کشور تجویز کرد البته تجارت الکترونیکی به طور خاص به حرکت جهشی در کشور نیاز دارد زیرا با روند کنونی از سطح جهانی تجارت الکترونیک حذف خواهیم شد اما در علوم پایه توجه به سیر تکاملی مهم است اما نه به این معنا که نباید جهشی نگاه شود.

سیامک عدالت خواه کارشناس فن آوری اطلاعات نیز اجرا کردن مدلهای ICT در کشورهای در حال توسعه را نیازمند متولی مشخص دانست و افزود: در فاز مطالعاتی مدیریت باید از خط مشی مشخصی برای شکل دهی سیاست های مطالعه برخوردار باشد، وقتی متولی ثابت پیدا شود این فاز انجام خواهد شد.

عدالت خواه، معتقد است که اجرای توسعه باید از انحصار دولت بیرون آید، چرا که توسعه به معنای عریض و بزرگ شدن است و دولت با حضور ۸۰ درصدی در اجرای توسعه به اندازه کافی بزرگ شده و اجرای برنامه های کنونی کابینه دور از ذهن است، بنابراین دولت باید بخش خصوصی را درگیر کارهای اجرایی کند و با استفاده از جذب سرمایه های خارجی بازار سرمایه و توسعه را رونق بخشد.

دکتر فرامرز فتح نژاد – عضو هیات علمی دانشگاه – اظهار کرد: برای تعریف یک مدل رشد فن آوری اطلاعات باید توسعه کشور را همه جانبه در نظر گرفت و با شرایط داخلی تطبیق داد تا میزان رشد و سرمایه گذاری به طور شفاف حاصل شود، توجه به این مولفه ها باید با نگاه به سیاست های موجود در کشور همراه باشد.

فتح نژاد افزود: ایجاد قوانین و مقررات روشن و کاهش موانع صادرات و واردات در همه کشورها مشترک است که متاسفانه ما با آن مشکل داریم و مقررات روشنی به خصوص در ورود تکنولوژی و یا حتی صادرات نرم افزارها ایجاد نکرده ایم.

حمید بابادی نیا عضو هیات مدیره نظام صنفی رایانه ای استان تهران نیز معتقد است که مهمترین راهکاری که ما را به سمت استفاده از فن آوریهای نوین سوق می دهد، اصلاح فرهنگ مدیریتی جامعه است.

وی با بیان این که البته در حال حاضر در وزارت ICT و در مطبوعات فقط به مخابرات پرداخته شده و هیچ صحبتی ازICT نمی شود، گفت: وزارتICT فقط ارتباطات نیست و باید بهICT نیز بها داده شود، در حال حاضر نیز همه پروژه های مربوط به IT در مرکز تحقیقات مخابرات متوقف شده که علت اصلی آن ضعف مدیریت است که یکی از معضلات اصلی چنین روندی یاس و ناامیدی جوانان است، به ویژه برای متخصصانIT که رکود پروژه ها آنها را به مهاجرت وادار می کند و در واقع دوران خشکسالی و رکود IT از سال ۸۴ شروع شده و معلوم نیست تا کی ادامه پیدا می کند.

استاد دانشگاه شهید بهشتی نیز گفت: مشکل مدیران ما نگاه مستقل به تکنولوژی است و باید در نظر داشت که آیا واقعا بسترهای فرهنگی برای استفاده از این پیشرفت ها را دارا هستیم.

محمد عشقی تصریح کرد: افراد برای داشتن نقش های کلیدیIT در کشور وجود ندارند و اهدافICT در سیستم ایران قابل پیاده سازی نیست چرا که معیارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی باید مدنظر قرار گرفته شود و نمی توان به درجه اثربخشی دست یافت.
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز هم معتقد است: مردم باید در تمام مدلهای برنامهICT در راس قرار بگیرند و برنامه ها با در نظر گرفتن نیاز آنها اجرایی شوند.

علی اکبر صفوی نیز با اشاره به اهمیت ریشه یابی میزان اثربخشی توسعه ICT در کشورها اظهار کرد: آمار نشان می دهد تا سال ۲۰۰۵، نزدیک به حدود۵۰ درصد مردم جهان تلفن نداشتند و این در حالی است که تا دو سال گذشته، تلفن همراه دامنه پوشش خود را به بیش از ۷۰ درصد دنیا توسعه داد.

کارشناسان بر این عقیده اند که کمبود نیروی کار متخصص در کشورهای در حال توسعه از مهمترین محدودیت های بهره گیری بهینه از فن آوری اطلاعات و ارتباطات به شمار می رود؛ بسیاری از این متخصصان فقط در زمینه به کارگیری یا تعمیر و پشتیبانی ابزار فن آوری فعالیت دارند و درصد ناچیزی در زمینه توسعه آن مشغول هستند، بنابراین کشورهای در حال توسعه باید در مقیاس وسیعی به تربیت افراد متخصص و زبده در عرصه فن آوری اطلاعات و ارتباطات بپردازند.

با تمام این اوصاف فن آوری اطلاعات و ارتباطات نقش قابل توجه در فرهنگ دارد؛ با این حال، اثر بخشی سیاست های فن آوری اطلاعات و ارتباطات در یک کشور تضمین کننده اثر بخشی آن در کشور دیگر نیست و از این منظر، می توان کشورهای مختلف را با توجه به و یژگیهای مختلفشان مورد ملاحظه قرار داد.

منبع: روزنامه مردمسالاری