جامعۀ شبکه ایی و پرسه‌های بیهوده در شبکه‌های مجازی
مشکل پرداختن بیش از حد همسران به فضاهای مجازی و ساعتها ماندن در گروه‌های ناشناس باعث میشود فضای صمیمی و نزدیک بین زوج‌ها کم‌کم از بین برود و جو متشنجی در خانواده به‌ویژه برای فرزندان به‌وجود بیاید که گاه ادامه زندگی مشترک را با سختی‌های زیادی مواجه می‌کند. ولی واقعا در این مواقع چه کار می‌توان کرد، چطور می‌توانیم به‌گونه‌ای رفتار کنیم تا چنین مشکلاتی وارد فضای خانواده‌مان نشود و بهترین میزان استفاده از فضاهای مجازی چقدر است.
دهکده‌ای به وسعت جهان
بشر از زمانی که پا برزمین گذاشته همیشه در حال تکاپو بوده و با گسترش جمعیت در جوامع مختلف، تغییر و تحولات زیادی در روابط انسانی به وجود آورده است. در حال حاضر هم ما در یک دهکده جهانی به سر می‌بریم. یکی از عوامل اصلی ارتباط هم در این دهکده جهانی که از زمره بهترین پیشرفت‌های بشر محسوب میشود، کامپیوتر و اینترنت است؛ یعنی همزمان با تحولاتی که در این عصر رخ داده، طبعا مشکلات و مسائلی هم به‌وجود آمده که باید بتوان آنها را به گونه‌ای صحیح مدیریت کرد.
«الوین تافلر» یک آینده پژوه است که در کتاب خود به نام «موج سوم» دوره‌های مختلف زندگی انسان را به سه دوره تقسیم کرده و هر کدام از این دوره‌ها را هم یک موج معرفی کرده است. در این تقسیم بندی، موج اول مربوط به هزار سال زندگی بشر است که بشر در طبیعت و با طبیعت زندگی می‌کرده و ویژگی‌های خود را داشته است. در واقع می‌شد گفت او در این دوران هنوز جزئی از طبیعت بوده. موج دوم مربوط به زمانی است که انقلاب صنعتی رخ می‌دهد، بشر به مرور از دامن طبیعت دور میشود، کار‌خانه‌های بزرگ تاسیس میشود و زندگی‌های شهری به‌وجود می‌آید. در این زمان نیز صنعت و تکنیک حرف اول را می‌زند. ولی موج سوم، موجی است که به ۳۰ سال اخیر زندگی بشر مربوط میشود و انقلاب ارتباطی که اتفاق افتاده و گاه بشر در برابر آن مستاصل و بی سلاح است.
ظهور جامعه شبکه‌ای
فناوری اطلاعات در عصر حاضر، امکان ظهور جامعه شبکه‌ای را فراهم آورده که بافت اصلی آن را اطلاعات و نظام ارتباطات الکترونیک تشکیل می‌دهد. در پس این جامعه شبکه‌ای هم مراودات اجتماعی اغلب به شکل معاشرت‌های الکترونیکی و مجازی تغییر شکل یافته که همین موضوع باعث پیدایش ناامنی اجتماعی و گاهی هم بروز جرایم و بزهکاری‌های جدید شده است.
اما تاثیر این تغییرات در نظام خانواده به چه صورت است. دکتر سیما قدرتی، روان‌شناس و مشاور معتقد است خانواده در تمام فرهنگ‌ها کانون فکری هویت فردی است؛ یعنی هیچ فردی را جدا از خانواده‌اش نمی‌توانیم تعریف کنیم. در واقع رکن اصلی سازنده شخصیت هر فرد، خانواده اوست. از طرف دیگر از بعد فرهنگی نیز کانون خانواده برای ما کانون مقدسی است که اگر بخواهیم آن را مانند یک سیستم بدانیم از یک زن و مرد تشکیل شده که هرکدام از این دو نفر نقش خودشان را در قبال همدیگر ایفا می‌کنند. البته اگر فرزندانی هم داشته باشند سیستم آن پیچیده‌تر و بزرگ‌تر میشود که نقشی مانند نقش پدر و مادر بودن نیز به آن اضافه میشود.
چرا اینترنت همگانی شده!
می‌توان گفت در دنیای امروزی استفاده از اینترنت بسیار گسترده شده و فقط به جوانان محدود نمی‌شود، بلکه در تمام طیف‌های مختلف سنی می‌توانیم بهره گرفتن از آن را به طرق مختلف مشاهده کنیم. یکی از دلایل آن هم این است که ارتباط از طریق مجازی بسیار ساده‌تر و ارزان‌تر بوده و اطلاعات نیز راحت‌تر ردوبدل میشود. از طرفی، سرعت انتقال اطلاعات هم زیاد است و همین موضوع باعث میشود گاهی ما به جای بودن در کنار همدیگر؛ تنها به زدن پیغامی بسنده کنیم یا برای یافتن بعضی اطلاعات، قبل از هر کتابی به جست‌وجو در اینترنت بپردازیم. همین سرعت و گاهی ناشناخته ماندن مبادله‌کننده‌ها، جذابیتی به وجود می‌آورد که امکان دارد هر شخص در هر سن و سالی مجذوب آن شود.
تاثیر اینترنت بر خانواده
عاملی که باعث تاثیر منفی استفاده بیش از حد از اینترنت میشود ضربه آن به بنیان خانواده است که در این میان نیز باید توجه داشته باشیم خانواده‌هایی بیشتر آسیب می‌بینند که از قبل هم رابطه خوبی بر آن حکمفرما نبوده است.
دکتر قدرتی نیز معتقد است در واقع در خانواده‌هایی که روابط از قدرت و استحکام کافی برخوردار نیستند، افراد بیشتر در معرض خطر اینترنت و شبکه‌های مختلف مجازی قرار می‌گیرند، اما باید مراقب بود که این آسیب کمتر شود. در واقع هر کدام از شبکه‌های اجتماعی اهداف و امکاناتی دارند که منحصر به خودشان است. یکی از مهم ترین مزایای شبکه‌های اجتماعی هم آن است که عضویت در آنها رایگان است و همه می‌توانند به‌راحتی با اعضای خانواده یا دوستان و آشنایان خود در هر کجای دنیا ارتباط برقرار کنند.
چرا آسیب می‌بینیم؟
به نظر دکتر سیما قدرتی یکی از دلایل اصلی آسیب رساندن فضاهای مجازی به ارتباط همسران (به‌ویژه کسانی که شاغل هستند) این است که با وجودی که آنها مدت زیادی از وقت خود را صرف کار کردن می‌کنند و در کنار یکدیگر نیستند، اگر بخواهند باقی وقت اندکی را هم که در خانه دارند صرف بودن در این‌گونه فضاها بکنند، طبیعتا وقت کمتری برای بودن در کنار اعضای خانواده را دارند، بنابراین این افراد خاطرات کمتری هم باهمدیگر خواهند داشت و گاهی زمانی را که باید به یکدیگر اختصاص دهند، به ساعتها ماندن در فضاهای مختلف مجازی اختصاص می‌دهند.
به این ترتیب هر روز ازهمدیگر دورتر و دورتر می‌شوند. زیرا زمانی را که باید به ابرازعلاقه و محبت به همدیگر اختصاص دهند، صرف بودن در صفحه‌های مختلف و گاه ماندن در کنار افرادی می‌کنند که هیچ‌دلیل محکم و منطقی برای اثبات درستی و نادرستی گفته‌هایشان وجود ندارد.
مدیریت صحیح زمان و شرایط
یکی از نکات مهمی که در مورد همه خانواده‌ها مشکل‌آفرین است اختصاص دادن وقت زیاد به بودن در فضاهای مجازی است؛ همچنین اگر نتوانیم به خوبی بودن در فضاهای مجازی را مدیریت کنیم، به مرور بدبینی، بی‌اعتمادی و ناامنی در زندگی به وجود می‌آید که شاید رهایی از این‌گونه فضاهای ناامن بسیار سخت و گاه غیرممکن بنماید؛ ضمن این‌که در بسیاری از موارد نوعی بد‌گمانی در زوجین ایجاد میشود که به هر کدام از رفتارهای طرف مقابل خود مشکوک می‌شویم. مثلا بعضی زوج‌ها از این‌که گوشی همراه همسرشان رمز دارد، آن‌قدر شاکی می‌شوند که نمی‌توانند هیچ توضیحی را از جانب او بپذیرند. این مسائل باعث میشود کم‌کم بی‌اعتمادی در زندگی مشترک شکل بگیرد.
برای یکدیگر وقت بگذاریم
اگر بتوانیم مدیریت صحیحی در استفاده از فضاهای مجازی داشته باشیم، می‌توانیم وقت بیشتری را هم به بودن در کنار اعضای خانواده خود اختصاص دهیم. به این ترتیب کمتر هم با مشکل مواجه می‌شویم، زیرا یکی از دلایل بروز بی‌اعتمادی همسران به یکدیگر این است که فکر می‌کند بعد از ساعتها نبودن در خانه، هنگامی هم که همسرشان به خانه می‌آید، به جای بودن در کنار آنها وقت خود را به بودن در فضاهای مجازی اختصاص می‌دهد. دکتر قدرتی معتقد است این گونه رفتار‌ها معمولا با واکنش تند طرف مقابل مواجه میشود وگاه آسیب غیرقابل جبرانی ایجاد می‌کند. البته او کم کم به این فکر می‌افتد که نکند در این فضاها علایقی شکل گرفته که در آینده باعث بر هم
زده شدن روابط بین او و همسرش شود. گاهی نیز این فکر به ذهن می‌رسد که شاید همسرش آرامش لازم را از بودن در محیط خانواده نمی‌گیرد که به فضاهایی به غیر از خانواده پناه می‌برد؛ بنابراین سوءظن و بی اعتمادی به جان خانواده می‌افتد.
احتیاط به جای اعتیاد
بارها برای همه ما پیش آمده که وقتی با هدف جست وجویی مختصر مثلا در سایتی خاص یا پاسخ دادن به چند پیام دوستانه، سراغ فضاهای مجازی یا شبکه‌های مختلف اجتماعی وارد شده‌ایم اصلا متوجه گذر زمان نشده‌ایم و با ساعتها ماندن در این شبکه‌ها از بسیاری از کار‌های مهم خود غافل مانده‌ایم.
در این‌گونه شرایط حتما باید بیشتر احتیاط کنیم که به این پاسخ گفتن‌ها و پرسه زدن‌های گاه و بیگاه و بیش از حد اعتیاد پیدا نکنیم. برای این کار می‌توانیم بعد از انجام کار‌های مهم وارد فضاهای مجازی شویم، زمان خاصی برای آن در نظر بگیریم و به نوعی وقت خود را مدیریت کنیم.
تدبیر به جای تحقیر و توهین
معمولا وقتی فضای شک و تردید بین همسران به‌وجود می‌آید، قبل از هر تصمیم شتاب زده و عجولانه‌ای باید به فکر چاره و تدبیری باشند که دیوار بی اعتمادی موجود بین آنها هر چه زودتر شکسته و نابود شود. دکتر قدرتی درخصوص این‌که چه کنیم تا این بدبینی‌ها ایجاد نشود، می‌گوید: زن و شوهر می‌توانند در شبکه‌های اجتماعی مشترکی حضور داشته باشند، رمز موبایل خود را از همسرشان پنهان نکنند و گاهی نیز آن را در اختیار همسرشان قرار دهند. این موضوع باعث میشود بدبینی و بی‌اعتمادی موجود بین افراد از بین برود.
به این موضوع هم توجه داشته باشید که با افراد ناشناس وارد گفت‌وگو نشوید؛ چون فضاهای مجازی بهترین فضا برای افرادی است که به‌دلیل نداشتن اعتماد به نفس می‌خواهند خود را آن گونه که دوست دارند به دیگران معرفی کنند. در واقع ما باید به هم فرصتی بدهیم تا دیوار اعتماد بینمان به‌وجود بیاید و بعد از آن کاری کنیم که با هر اتفاقی متزلزل نشود.
مشکلات آشنایی در شبکه‌های مجازی
در حال حاضر آشنایی و مقدمات اولیه در بسیاری از ازدواج‌ها ـ بر عکس قدیم که خانواده‌ها از قبل تحقیق می‌کردند ـ اینترنتی شده است. به همین دلیل فرصتی هم به‌وجود نمی‌آید که افراد بتوانند همدیگر را به‌خوبی بشناسند. به علاوه زمانی هم آن را به خانواده‌ها اعلام می‌کنند که به مرحله وابستگی هم رسیده‌اند. یعنی فضاهای مجازی باعث میشود افراد قبل از این‌که همدیگر را به‌خوبی بشناسند، به گفت‌وگو با همدیگر عادت می‌کنند و به یکدیگر وابسته شوند. در این شرایط هم معمولا کاری از دست خانواده برنمی‌آید و با توجه به این‌که اغلب افراد بدون مشورت با خانواده‌ها تصمیم به ازدواج می‌گیرند، به بسیاری از نکات مهم در انتخاب همسر توجه نمی‌کنند. یعنی در واقع در این‌گونه فضاهای مجازی فرصتی برای شناخت به‌وجود نمی‌آید، به همین دلیل هم آمار جدایی در این‌گونه ازدواج‌ها بالاست. دکتر قدرتی می‌افزاید: یکی دیگر از آسیب‌های آشنایی در فضاهای مجازی این است که قبل از هرگونه شناختی افراد به همدیگر آن قدر وابسته می‌شوند که نمی‌توانند تصمیم درستی بگیرند. آنها معمولا همدیگر را آن گونه که خود می‌خواهند می‌بینند، نه آن‌طور که واقعا هستند. همچنین همواره برای دو طرف بیم آن می‌رود که نکند طرف مقابل، همان گونه که در فضای مجازی او را انتخاب کرده، باز هم در این‌گونه فضاها به‌دنبال انتخاب شخص دیگری برآید؛ یعنی همیشه این فضای بدبینی میان همسران وجود خواهد داشت.
اگر همسرتان ارتباط مجازی دارد
گاهی با وقت گذاشتن زیاد همسرتان در فضاهای مجازی به او شک می‌کنید و به این فکر می‌افتید که نکند ارتباط خاصی در این فضاها برای او به وجود آمده.
یعنی وقتی شک و تردید و سوءظن درذهن ما ریشه می‌دواند، دامنه این شک و تردید و این گونه افکار کم‌کم در ذهن ما بیشتر و بیشتر میشود. تا جایی که نه می‌توانیم آن را ثابت کنیم و نه می‌توانیم خلاف آن را بپذیریم. از این به بعد تمام سعی و تلاش ما در این جهت است تا راهی بیابیم که بتوانیم پی به درستی و غلطی افکار خود ببریم. اما اگر یقین پیدا کردیم که همسرمان وارد ارتباط مجازی شده است، چه کار می‌توانیم بکنیم؟ اما آیا ما مجاز هستیم تا این حد در رفتار و حرکات همسرمان دقیق شویم و ببینیم آیا او واقعا در ارتباط مجازی با کسی هست یا خیر.
در واقع در پاسخ به این پرسش باید گفت فراموش نکنیم وقتی کسی مخفیانه کاری می‌کند باید قبول کنید بالاخره روزی راز او بر ملا میشود و باتوجه به این‌که در ارتباط زناشویی تا حد امکان نباید مخفی کاری کرد، وقتی به هم شک می‌کنیم بهتر است به روشنی برای همدیگر مشخص کنیم از چه چیزی رنج می‌بریم و دقیقا چه انتظاراتی داریم.
دکتر قدرتی عقیده دارداگر فضای بین زوج‌ها فضایی باشد که به جای بیشتر کردن تنش بین یکدیگر، تنش‌ها و استرس‌ها را از یکدیگر در کنند؛ شرایط نیز به گونه‌ای نخواهد بود که افراد حرف، موضوع یا نکته مبهم و مخفی بینشان باقی بماند. اگر چنین فضایی بین همسران حاکم باشد؛ اگر هم مشکلی هم پیش بیاید، آنها به جای این‌که آن موضوع را پیش خود نگه دارند و آن را مخفی بگذارند، تمایل دارند آن را با همسرخود در میان بگذارند و بایکدیگر راه‌حل مناسبی برای آن پیدا کنند.
اما گاهی در پی ریشه دواند‌ن عمیق مشکلات، فرد با ارتباط برقرار کردن در فضاهای مجازی می خواهد محبت و صمیمیت را در جای دیگری بیابد. ولی فراموش نکنیم در واقع زن و شوهرهایی بیشتر درگیر این خطرات می‌شوند که خودشان هم از قبل مشکل دارند، برای همدیگر وقت نمی‌‌گذارند، ازدواجشان به هر دلیلی موفق نبوده و… در واقع همه اینها عوامل موثری است که به این مشکلات دامن زده میشود وگرنه خود فضای مجازی به‌تنهایی نمی‌تواند مشکل‌آفرین باشد. گاهی اوقات اگر استفاده درستی از گروه‌های مجازی بکنیم در کوتاه مدت شایداین فضاها حتی جای بعضی جر و بحث‌های بیجا را بگیرد. البته این فقط به شرط استفاده درست و صحیح از فضاها و شبکه‌های مجازی است.
مشکلات یکشبه به وجود نمی‌آید
همیشه به خاطر داشته باشید اگر به مشکل خاصی در زندگی زناشویی خود برخوردید، آن مشکل یکشبه به‌وجود نیامده است و شما از مدت‌ها قبل؛ زمانی که هنوز مشکل آن‌قدر حاد نشده بود باید بیشتر به فکر حل آن بودید. اگر فکر می‌کنید همسر شما در شبکه‌های مجازی دنبال ارتباطات جدید است، شاید ریشه آن در مشکلاتی است که شما از سال‌ها قبل با آن دست به گریبانید. مثلا شاید خود شما اگر از همسرتان می‌رنجید، به جای این‌که با او صحبت کنید و بیشتر مشکل را شناسایی کنید، با قهر و کینه‌رو به شبکه‌های مجازی می‌آورید. اگر در همین هنگام که کاملا از همسرتان رنجیده‌اید، با کسی وارد گفت‌وگو شوید، امکان دارد ناگهان ببینید بعد از مدتی به این مکالمات عادت کرده‌اید و همین موضوع شما را به راهی می‌کشاند که نمی‌خواسته‌اید.
البته شاید شما از آغاز فقط برای درددل و تخلیه هیجانات خود به این مکالمات رو آورده‌اید، ولی بعد متوجه می‌شوید به اشتباه به جای یافتن آرامش در خانواده، به آدم غریبه‌ای آویزان شده‌اید که بدون این‌که بخواهید برای شما وابستگی به‌وجود آورده. فراموش نکنید خیانت‌گاه مانند ماری خزنده در خانه شما سکنی می‌گزیند و نیش زهرآلود آن آسایش کل خانواده را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
منبع: مجله چاردیواری