تأثیرات استرس بر ناباروری و راه های مقابله با آن

عوامل روانشناختی در ناباروری نقش مهمی دارند، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد سطح استرس ممکن است بر پیامدهای درمان ناباروری تأثیر بگذارد و همچنین به تصمیم بیماران برای ادامه درمان کمک کند. استرس همچنین بر واکنش بیماران به ازبین رفتن حاملگی طی درمان ناباروری و عوارض حاملگی تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، پریشانی روانی با نارسایی درمان ناباروری همراه است و مداخلات برای کاهش استرس با افزایش میزان بارداری همراه است. استرس حاملگی ممکن است خطر ناباروری را افزایش دهد. در یک مطالعه ۱۲ ماهه، مشاهده‌ای آینده نگر در زنانی که به‌طور طبیعی باردار می‌شوند، آلفا آمیلاز بزاق (شاخص استرس) در ابتدای مطالعه اندازه‌گیری شد. پس از تطابق داده‌ها برای عوامل بالقوه مخدوش‌کننده مطالعه (به‌عنوان مثال سن زن، مصرف الکل و سیگار کشیدن)، سطح پایه آلفا آمیلاز، ناباروری را پیش‌بینی کرد، به طوری که احتمال ناباروری در زنان با بالاترین سطح آلفا آمیلاز، در مقایسه با زنان با کمترین سطح آلفا آمیلاز دو برابر بیشتر بود. بسیاری از بیماران با ناباروری و استرس روانی (به‌عنوان مثال علائم اضطراب یا افسردگی) خدمات بهداشت روانی کافی دریافت نمی‌کنند. در مطالعات، درصد شیوع اضطراب و افسردگی درمیان افراد نابارور تا حدود۵۰ درصد نیز گزارش شده که از جمعیت عمومی در جامعه بیشتر است. سابقه قبلی افسردگی یک عامل خطر برای عود علائم در هنگام ارزیابی و درمان ناباروری است، اگرچه شیوع دقیق آن مشخص نیست ولی می‌دانیم که زنان مبتلا به سابقه افسردگی در معرض خطر افزایش ناباروری هستند. بنابراین بهتر است زوج‌های نابارور فرم‌های استاندارد ارزیابی اختلالات روانی را تکمیل کنند و در صورت لزوم با روانپزشک مصاحبه داشته باشند.

بیماران ناباروری که کاندید لقاح آزمایشگاهی (IVF) هستند، نسبت به زوج‌های ناباروری که در مراحل اولیه درمان ناباروری هستند از استرس بیشتری بر خوردارند. ازطرفی برخی از داروهای به‌کار رفته در سیر درمان ناباروری به داشتن علائم افسردگی کمک می‌کند، مثلاً در یک مطالعه در ۷۵ درصد کسانی که آگونیست هورمون آزاد‌کننده گنادوتروپین مصرف می‌کردند علائم افسردگی یافت شد. همچنین به‌دلیل آنکه IVF یک روش تهاجمی درمان ناباروری است برای زوجین استرس روانی شدید ایجاد می‌کند. نیمی از بیماران این نوع درمان را پر استرس‌ترین تجربه زندگی خویش می‌نامند. کنترل و درمان علائم روانی می‌تواند به افزایش میزان باروری کمک کند. ازطرفی در صورت شکست درمان، زوجین را به مشارکت به ادامه درمان ترغیب می‌کند زیرا استرس ناشی از شکست درمان شایع ترین علت ترک ادامه درمان در زوجین ناباروراست. طبیعتاً هرچه بیمار به تکرار سیکل‌های IVFبعد از شکست درمان تشویق شود احتمال اینکه در نهایت به درمان پاسخ دهد، بیشتر است.

اثرات غیرمستقیم استرس در ناباروری
– توقف و کاهش تمایلات جنسی

– اختلال در حالت نعوظ

– کاهش تعداد نزدیکی و در نتیجه کاهش باروری

– حالت های روانی در زمان استرس سبب تغذیه بیش از حد می گردد و همین امر باعث، اختلال در تعادل هورمونی شده که موقعیت را بدتر می‌نماید.

جالب است که:
– سطح پایه استرس به طور قابل ملاحظه‌ای با اهداف بیولوژیکی متعدد، از جمله تعداد تخمک‌های به‌دست آمده و تخمک بارور شده، بارداری، میزان تولد زنده و وزن هنگام تولد ارتباط معنی‌داری دارد.
– میزان استرس در روز عمل جراحی به طور قابل توجهی با تعداد تخمک‌های به‌دست آمده و بارور شده مرتبط است.
– روان درمانی منجر به کاهش اضطراب و افسردگی و همچنین افزایش احتمال تخمک‌گذاری می‌شود.

این توصیه‌های عملی به شما کمک می کند تا از استرس خود بکاهید:

شوهرتان را وارد فهرست کنید:
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که زنان با استرس ناشی از ناباروری به نحوی متفاوت با مردان مواجه می‌شوند. برای مثال زنان با احتمال بیشتری به دنبال حمایت اجتماعی می‌روند؛ اما مردان به حل مسئله گرایش دارند. این گرایش‌های متفاوت ممکن است به اختلاف بینجامد. به گفته روانشناسان اشتغال ذهنی مداوم با بچه‌دار شدن ممکن است حتی رضایت جنسی را هم تحت تاثیر قرار دهد.

روانشناسان توصیه می‌کنند زوج‌ها مانند روزهای اول آشنایی‌شان عمل کنند. در طول هفته زمانی برای تفریح مثلا رفتن به سینما بگذارند. همچنین یک حد زمانی مثلا حدود ۲۰ دقیقه برای برای بحث‌هایش‌ در مورد بارداری تعیین کنند.

درباره طرز نگرش‌تان بازاندیشی کنید:
فکر کردن به اینکه “همه به جز من به سادگی حامله می‌شوند” تنها ناراحتی ما را باعث می‌شود. باید بیان جملات مثبت بر این طرز تفکر منفی غلبه کنید، مثلا “اگر حامله ‌شدن اینقدر ساده بود، این همه کلینیک باروری وجود نداشت.” تفکرات بدبینانه‌تان را شناسایی کنید و تمرین کنید تا پاسخی را به شرایط‌تان بدهید که واقع‌گرایانه‌تر باشد.”

سعی کنید یادداشت روزانه بنویسید:
روزانه احساسات‌تان را به کاغذ منتقل کنید. این راهی برای رهایی از نگرانی‌هایی است که از در میان گذاشتن مستقیم آنها با دیگری پرهیز دارید. بعد ممکن است تصمیم بگیرید که یادداشت‌ها را دور بریزید یا به کسی نشان دهید تا آنها را بخواند.

فعال بمانید:
ادامه دادن فعالیت‌هایی که باعث لذت شما می‌شود،‌ اهمیت زیادی دارد، در غیر این صورت ممکن است باردارشدن به تنها کانون توجه‌تان بدل شود. به مهمانی دوستان و نزدیک‌تان بروید،‌ عکس‌های دسته‌جمعی بگیرید- و خلاصه خودتان را غرق کارهایی که دوست دارید کنید. انجام دادن کارهای لذت‌بخش میزان سروتونین، ماده شیمیایی بالابرنده خلق در مغز، را می‌افزاید. این کار پاداش اضافی هم برای شما به دنبال دارد.

برای حفظ آرامشتان تلاش کنید:
یک راه ساده برای آرام شدن این است که زمانی مثلا یک یا دو بار در روز را به فرو بردن بدن‌تان به حالت عمیق آرامش عضلانی اختصاص دهید. برای پنج دقیقه یا بیشتر چشم‌های‌تان را ببندید، و خودتان را در جایی دوردست تصور کنید، به اصطلاح یک سفر ذهنی کوچک انجام دهید. به خودتان اجازه دهید که همه حس‌های‌ محیط اطراف‌تان تجربه کنید و بدن شما طوری پاسخ خواهد داد که گویی در واقعا در آنجا هستید. منافع این “واکنش آرامش‌بخشی” شامل سرعت پایین‌تر ضربان قلب و فشار خون پایین‌تر خواهد بود.

اگر نوع خاصی از تکنیک را ترجیح می‌دهید، محدودیتی در گزینه‌های وجود ندارد. مراقبه، یوگا و آرامش‌بخشی پیشرونده عضلانی تنها چند مورد از این تکنیک‌ها هستند.

ورزش کنید:
پیاده‌روی، شناکردن، یوگا یا سایر ورزش‌های متعادل ممکن است استرس شما را بکاهد و مزایای اضافی هم دارد. زنان دارای اضافه وزنی که از طریق فعالیت جسمی وزن‌شان را کم می‌کنند،‌ به باروری خودشان هم کمک می‌رسانند؛ برای مثال چربی بیش از حد بدن باعث تولید استروژن اضافی در بدن می‌شود، که تخمک‌گذاری را مختل می‌کند.

ورزش‌های که انرژی زیادی مصرف می‌کنند‌، مانند دویدن یا جاگینگ (دویدن آرام) آزادی موادی به نام اندورفین‌ها (افیون‌های درون‌زا) در بدن تولید می‌کند که باعث احساس خوشی و راحتی در فرد می‌شود. البته باید توجه داشته باشید که ورزش بیش از حد در زنانی که از قبل تحت استرس هستند، می‌تواد اوضاع را بدتر کند، چرا که ورزش زیاد باعث آزادی کورتیزول می‌شود.

اگر برای رفع استرس صرفا به ورزش بپردازید، ممکن است کاری برای عوامل استرس‌زای‌تان مثلا رئیس ناسازگارتان نکنید.

از مشاوره فردی یا گروه‌های حمایتی استفاده کنید:
زنی که در تلاش برای باردار شدن است، نیاز به کسی دارد که با او همدلی کند. مشاوره ممکن است راهی برای تخلیه سردرگمی، ناراحتی و نومیدی شما باشد. همین پیوستن به گروه‌های حمایتی و صحبت کردن با زنانی که مشکلات مشابهی دارند‌، نیز می‌تواند به شما کمک می‌کند.

مطالب مرتبط:
ایمونوزاسیون در بارداری

پیشنهادهایی برای رهایی از تهوع در دوران بارداری

ضررهای قرص استامینوفن در دوران بارداری