قانون درباره میزان نفقه زن چه می‌گوید؟
اگر سرکار نروم زندگی‌ام لنگ می‌ماند
از آزمایشگاه بیرون آمدم و درحالی که به سمت ماشین می‌رفتم برگه جواب را باز کردم. بالاخره بعد از سه سال درمان باردار شده بودم. از خوشحالی روی پا بند نبودم. قبل از اینکه به سینا خبر بدهم باید به مطب دکترم می‌رفتم تا نتیجه آزمایش را نشانش بدهم. وقتی رسیدم یک زن باردار دیگر آنجا حضور داشت. نیم ساعتی منتظر شدم تا اتاق خانم دکتر خالی شد. با اجازه منشی داخل رفتم. سرش را که بالا آورد با دیدن خوشحالی که در صورتم نمایان بود لبخندی روی لبانش نشست. بلند شد و در آغوشم گرفت و گفت من که گفتم به من اعتماد کن تا نتیجه‌اش را ببینی. زبانم بند آمده بود انگار هیچ حرفی نمی‌توانستم بزنم فقط می خندیدم. پشت میزش نشست و گفت می‌دانم که شغلت را دوست‌داری اما موقعیت تو با بقیه کمی فرق می‌کند باید تا زمانی که جنین داخل رحمت بزرگتر شود، استراحت مطلق باشی بنابراین تا اطلاع ثانوی مرخصی بگیر. چیزی نگفتم و از مطب بیرون آمدم. حالا باید چه کار می‌کردم؟ به حقوقم احتیاج داشتم مبلغی که سینا ماهانه برایم واریز می‌کرد از ابتدا هم کفاف مخارج شخصی و اقساط وامی را که برای ماشینم گرفته بودم نمی‌داد و اگر حقوق خودم نبود واقعاً کم می‌آوردم. اگر قرار بود سر کار نروم باید صحبت می‌کردم تا برایم مبلغی بیشتر واریز کند. ماشین را روشن کردم و به سمت شیرینی فروشی رفتم تا کیکی برای شب سفارش بدهم. می‌خواستم سورپرایزش کنم. مطمئنم بیشتر از من خوشحال می‌شد.
با صدای زنگ ساعت بیدار شدم و با یادآوری لحظات خوش دیشب لبخندی زدم. باید به شرکت می‌رفتم تا با آقای پناهی در خصوص اینکه فعلاً نمی‌توانم به شرکت بروم صحبت می‌کردم. قصد داشتم تا از آقای پناهی درخواست کنم چند ماه مرخصی با حقوق بدهد و بعد از اینکه به کار بازگشتم کم کم جبران کنم اما خیلی بعید می‌دانستم قبول کند. به هر حال باید شانسم را امتحان می‌کردم. می‌خواستم تا جای ممکن با سینا بر سر مسائل مالی جدل نداشته باشم. بعد از یک ساعت و ربع بحث کردن با آقای پناهی نه تنها نتیجه‌ای که می‌خواستم حاصل نشده بود بلکه با اصرار فقط دو ماه فرصت داده بود که به کار بازگردم وگرنه باید به فکر پیدا کردن کار دیگری می‌بودم. دیشب در لفافه به سینا گفته بودم که خانم دکتر استراحت مطلق داده و سر کار رفتن را قدغن کرده و اتفاقاً واکنش بدی که نشان نداده بود هیچ خیلی هم استقبال کرده بود. البته نمی‌دانستم بعد از اینکه متوجه شود مبلغی معادل حقوقی که ماهانه از شرکت دریافت می‌کردم، برای گذشتن اموراتم نیاز دارم هم همینقدر استقبال می‌کرد یا نه.
حرف‌هایی که شاید نباید زده می‌شد!
به خانه برگشتم. اشتهایی برای خوردن ناهار نداشتم برای همین مشغول درست کردن شام شدم و در همان حال به این فکر می‌کردم که چطور این مسأله را با سینا در میان بگذارم. آنقدر فکرم درگیر بود که اصلاً متوجه نشدم ساعت ۷ شب شده و تا نیم ساعت دیگر سینا می‌آمد. بلند شدم و به اتاق رفتم تا لباس مرتب تری به تن کنم. صدای زنگ خانه که به گوشم رسید بیرون آمدم و در را باز کردم که با دسته گلی بزرگ روبه‌روی صورتم مواجه شدم. گل را از دستش گرفتم، سلام کردم و کنار رفتم تا به داخل بیاید. سلام عزیزمی گفت و رفت اتاق تا لباس‌هایش را عوض کند. نمی‌دانم چرا آنقدر استرس داشتم ولی به هر طریقی سعی داشتم خودم را کنترل کنم. سر میز شام بعد از صحبت‌های همیشگی جریان امروز را برایش تعریف کردم. سرش را همان‌طور پایین گرفته بود و چیزی نمی‌گفت. کمی که گذشت گفتم سینا چرا حرف نمی‌زنی؟ اصلاً شنیدی چه گفتم؟ سرش را که بالا آورد با دیدن چشم‌های عصبیش تعجب کردم. دروغ چرا ولی انتظار نداشتم عصبانی شود. تا الان هم اگر از حقوق خودم مخارجم را پرداخت می‌کردم به اختیار خودم بود نه اینکه وظیفه‌ام باشد. خوب می‌دانست مبلغی که برایم واریز می‌کرد بسیار کمتر از آنچه باید پرداخت می‌کرد بود حالا اگر من این مسأله را به رویش نمی‌آوردم فقط به این خاطر بود که نمی‌خواستم اوقات تلخی کند.سکوت را خودش شکست و گفت ببین عسل جان به نظرم بهتر است که اگر می‌خواهی اقساط وامت را بپردازی باید از مخارج شخصی‌ات بزنی به هر حال من که نمی‌توانم از پس این همه خرج و قسط بربیایم. کاملاً معلوم بود که تن صدایش را کنترل می‌کرد که بالا نرود. اما من نتوانستم خودم را کنترل کنم و با صدای نیمه بلندی گفتم متوجه هستی چه می‌گویی؟ یعنی چه از مخارجت بزن؟ خوب هم از پس همه مخارج من برمیایی فکر می‌کنی من نمی‌دانم؟ اگر هم تا به الان چیزی نگفتم نخواستم بر سر این مسائل بحث و جدل کنیم. ضمناً مگه من چه خرج اضافه‌ای تا به حال کردم که این حرف را می‌زنی؟ او هم صدایش را بلند کرد و گفت اصلاً من نمی فهمم چه لزومی دارد تو ماشین داشته باشی و…بعد از این حرف‌ها از پشت میز بلند شد و گفت من حرف هایم را زدم و تکرارش هم نمی‌کنم. خودت ببین می‌خواهی چه تصمیمی بگیری. نمی‌شد سکوت کرد. پشت سرش رفتم و گفتم حرف هایت را زدی بایست تا جوابش را هم بشنوی. یکبار هم گفتم تا الان هم نفقه‌ای که به من می‌دادی کافی نبود اما من هیچ وقت چیزی نگفتم و از حقوق خودم خرج کردم فکر می‌کردم قدردان هستی نه اینکه این‌طور روبه‌روی من بایستی و بگویی خرجت را کمتر کن یا ماشینت را بفروش. ممنون واقعاً ممنون…. حالا هر چقدر از بچه دار شدنمان خوشحالم نگران اوضاع اقتصادی خودم هستم. سینا وضع مالی خوبی دارد اما اهل خرج کردن نیست تا حالا هم بیشتر مخارج شخصیم از طریق کار و حقوقم تأمین می‌شد بعد از این چطور می‌توانم از او بخواهم نفقه‌ام را کامل پرداخت کند؟چیزی که تا به حال درباره آن صحبتی نکرده‌ایم.
ضوابط تعیین میزان نفقه
یکی از مسائلی که شاید ذهن زنان را به خود مشغول کرده، این است که ملاک محاسبه نفقه به‌عنوان یکی از حقوق مالی زوجه، چیست و وضع مالی مرد می‌تواند تأثیری بر تعیین میزان نفقه داشته باشد یا خیر؟ باید اذعان داشت که اولاً ضوابطی که در ادامه بیان می‌شود در موردی کاربرد دارند که زوجین بر میزان نفقه‌ای که زوج باید هر ماه به زوجه پرداخت نماید توافق ننمایند و این امر با شکایت هر یک از طرفین توسط قاضی دادگاه به کارشناسی رسمی دادگستری محول شود. چرا که اگر زوجین بر مبلغی ولو کمتر از آنچه بواقع حق زوجه است توافق نمایند از آنجا که نفقه حق زوجه است ایرادی بر آن وارد نیست. بنابراین اگر بر میزان نفقه توافق صورت نگیرد و میان زوجین اختلاف رخ دهد هر یک از طرفین می‌توانند به دادگاه رجوع کرده و خواستار تعیین آن شوند. حال از آنجا که قانون میزان دقیقی برای نفقه مشخص نکرده و این امر ممکن است مورد به مورد با توجه به ضوابطی که در ادامه بیان می‌شود، متفاوت باشد، قاضی دادگاه تعیین نفقه را به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع می‌دهد و هزینه کارشناسی که با توجه به وضعیت مالی تقاضا‌کننده حداقل و حداکثر دارد، بر عهده طرفی قرار می‌گیرد که چنین تقاضایی را مطرح کرده است البته در صورت پرداخت هزینه از سوی زن، دادگاه در زمان صدور حکم نفقه برای وی، هزینه این مبلغ را نیز به بدهی مرد اضافه و از او دریافت خواهد کرد. درنهایت قاضی بعد از صدور نظر کارشناسی با در نظر گرفتن آن، در صورتی که مورد اعتراض قرار نگیرد حکم مقتضی صادر می‌نماید. چراکه در صورت اعتراض، قاضی مجدداً این امر را به هیأت سه نفره کارشناسان ارجاع می‌دهد و سپس به صدور حکم می‌پردازد.
خانواده پدری زن یا خانواده تشکیل شده از او و شوهر؟
همان طور که در ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی مقرر شده است نفقه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن است. حال محل بحث و اختلاف است که وضعیت زن در خانواده پدری او باید ملاک تعیین نفقه قرار گیرد یا وضعیت زن در خانواده تشکیل شده از او و شوهر؟ برخی معتقدند که وضعیت زن در خانواده تشکیل شده از او و شوهر و نه خانواده پدری باید مبنا قرار گیرد لکن از مواردی که به‌عنوان نمونه در ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی بیان شده‌اند از جمله «خادم در صورت عادت» اینگونه استنباط می‌شود که ملاک مصادیق و میزان نفقه، تنها شأن خانوادگی و وضعیت زن است نه وضعیت اقتصادی و مالی مرد. بنابراین اگر زن از خانواده متمکنی باشد زوج نه تنها نمی‌تواند به بهانه تمکن زوجه، در پرداخت نفقه کوتاهی کند بلکه با توجه به شرایط خانوادگی زوجه، مسئولیت زوج در پرداخت نفقه باید متناسب با شرایط زوجه باشد و به ناچار باید او را آنچنان که شأن اجتماعی و خانوادگی او اقتضا می‌کند، تأمین نماید. در تأیید این نظر می‌توان به رأی شماره ۲۹۲/۲۳ دیوان عالی کشور اشاره کرد.
روند کارشناسی برای تعیین نفقه
کارشناسی نفقه کار بسیار دقیقی است که به کارشناسان آموزش‌های تخصصی متعددی جهت انجام این امر داده می‌شود. کارشناسان طی گفت‌و‌گو با هر یک از زوجین با طرح سؤالات گوناگون و در عین حال ظریف به‌طوری که هیچ یک از آنان متوجه نشوند، سعی بر این دارند تا به شأن زن در زندگی و همچنین پایگاه اجتماعی او، دست یابند که در تعیین نفقه به آن توجه نمایند. مسائلی از قبیل سن زن، میزان تحصیلات وی، شغل و تحصیلات پدر و سایر اعضای خانواده او همچون خواهر و برادر، محل خانواده پدری کارشناس را برای دست یافتن به موارد گفته شده هدایت می‌کند. و برای مثال منزلی که مرد موظف است برای همسر خود تهیه کند نسبتی از متراژ خانه پدری با توجه به تعداد اعضای خانواده و منطقه آن است. البته کارشناس برای تعیین نفقه به عرف زمان و مکان زندگی زوجین در آن شهر نیز توجه می‌نماید و به همین دلیل تعیین نفقه در شهرستان‌ها پایین‌تر از شهر تهران است هرچند زوجه‌ای که در شهرستان برای او نفقه تعیین می‌شود در شرایطی کاملاً مشابه با زوجه‌ای است که در تهران قرار داشته باشد. بنابراین تعیین نفقه باید مورد به مورد بررسی شود و نمی‌توان فرمول مشخصی برای تعیین آن ارائه داد. در پایان باید بیان داشت هرچند همان‌طور که در شماره‌های پیشین نیز ذکر شد نفقه حق زوجه است و نه تنها شاغل بودن زن مانع پرداخت نفقه نمی‌شود بلکه تنها شأن اوست که برای تعیین نفقه مبنا قرار می‌گیرد لکن با توجه به اهداف والای ازدواج و تشکیل خانواده، شایسته است که به علت وجود فشار اقتصادی حاکم بر تمامی اقشار، بانوان در این زمینه جهت حفظ کانون پر مهر خانواده درک متقابلی داشته و از رجوع به دادگاه‌ها پرهیز نمایند و سعی بر این داشته باشند که با توافق یکدیگر میزان مبلغی را به این امر اختصاص دهند.
منبع: مجله ایران بانو
مطالب مرتبط:
قانون درباره اشتغال زنان چه می گوید؟
قانون درباره مهریه چه می‌گوید؟