ناخن جویدن کودکان و راههای پیشگیری و مقابله با آن
کودکان اغلب به علتهای متفاوتی ناخنهای خود را میجَوند و یا با دست ناخنهای دست دیگر خود را میکَنَند از جمله معمولترین علتها میتوان به استرس و اضطراب اشاره کرد که منشاء روانی دارد. البته این در حالی است که بعضی از کودکان هیچ دلیل مشخصی برای این کار خود ندارند. شروع ناخن جویدن از دوران کودکی و از سنین ۲ تا ۷سالگی است و گاهاً تا دوران نوجوانی این روند ادامه مییابد و در بعضی مواقع حتی دیده شده که تا بزرگسالی نیز ادامه یافته است. عدم تمرکز، اضطراب و استرس دوران تحصیل، فشاروالدین، فشارعصبی ناشی از ناهماهنگی و مشکلات پدر و مادر و درگیریهای آنها، حس عدم اعتماد به نفس و نداشتن قدرت و مشکلات ارتباطی با خانواده در نوجوانی ناخن جویدن کودکان را تشدید میکند زیرا کودکان در فهم مسائل و فهم محیط اطراف و اتفاقاتی که پیرامونشان میافتد بسیار باهوشتر از سایرین بوده و این مسائل را زودتر از سایرین درک میکنند.
چرا کودکان تمایل به جویدن ناخن دارند؟
عوامل متعددی در ناخن جویدن کودکان نقش دارد اما طبق تحقیقات صورت گرفته این عمل بیشتر ریشه روحی -روانی داشته و ازسایر علل آن میتوان به عوامل ژنتیکی و فامیلی، تقلید و تکرار از سایراعضای خانواده یا همسالان، خلق وخوی نامتمرکز (که از دسته عوامل روانشناختی مرتبط با ناخن جویدن هستند) نام برد. کودکان برای مقابله با عوامل روانشناختی و مشکلات فردی که با آن مواجه میشوند اغلب به ناخن جویدن روی میآورند؛ اگرچه به نظر میرسد اینکار یک رفتار غیر عادی و خودکار در مقابل فشار روحی ناشی از مشکلات بوده باشد اما از نظر برخی روانشناسان عمل ناخن جویدن، واکنش مثبت بدن در مقابل فشارهای روحی است که میتواند عوارض روحی بسیار خطرناکتری نسبت به ناخن جویدن داشته باشند.
در بررسیهای انجام شده مشاهده شده که برخی از والدین این کودکان نیز یک مورد بیماری روان پزشکی به خصوصی مانند افسردگی از خود نشان دادهاند. به طور کلی از برخی بیماریهای روانی مرتبط با ناخن جویدن کودکان و نوجوانان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- اختلال کمبود توجه
۲- عدم اعتمادبه نفس
۳- اختلال اضطراب جدایی
۴- عقب ماندگی ذهنی
۵- وسواس فکری
۶- اختلال افسردگی حاد
۷- اضطراب عمومی
۸- هراس
۹- پیش فعالی کودک و نوجوان
ناخن جویدن از نظر روانشناسی در دسته بندی وسواسی- اجباری و ناشی از اختلالات رفتاری و احساسی بوده است و با سایر عواملی همچون مکیدن انگشتان شست، انگشت در بینی کردن و جویدن ناخنها خود را بروز میدهد. عصبانیت بیش از حد و فشار عصبی ناشی از کمبود و خجالتی بودن کودک و اضطراب ناشی از قرارگیری در اجتماع، اولین واکنشی که در پی دارد ناخن جویدن است؛ زیرا ناخن جویدن پاسخی در برابر اضطراب و خستگی و کاهش تنش یا کنار آمدن با احساسات شدید و عدم اعتماد به نفس کافی است و ناخن جویدن برای یک چنین افرادی یک روش برای کنترل شرایط محسوب میشود.
راههای مقابله با ناخن جویدن کودکان و نوجوانان
۱- به دنبال شناسایی علت باشید
والدین بهتر است به جای سرکوب و سرزنش فرزند خود به علت ناخن جویدن به دنبال علت و عوامل بروز این اختلال روانی در کودکانشان باشند و با شناخت عوامل بروز آن در درمان آنها اقدام کنند. هیچ گاه از کودک خود به صورت مستقیم نپرسید که چرا ناخنهایش را میجود و هرگز او را به خاطر این کار تنبیه کنید؛ درعوض سعی کنید کودک را برای صحبت درباره مشکلات پیش رویش ترغیب کنید و او را به ملایمت و آرامش دعوت کنید.
۲- ازتنبیه کودک بپرهیزید
ازآنجایی که کودکان ونوجوانان درگیراختلال ناخن جویدن، این عمل رابه صورت ناخودآگاه و در پاسخ به مشکلات پیرامونشان تکرار میکنند و هرگز این عمل از جانب آنها اختیاری نبوده است، پس هیچگاه او را به خاطر این کار سرزنش نکنید و با گفتن جملاتی نظیر “این چه کاریه میکنی؟” و یا “حالمو بهم زدی”، “تو خیلی کثیفی” بر شدت این اختلال نیفزایید؛ این کار شما نتیجه عکس داده و کودک به دلیل طرد شدن و انکار شخصیت، بیشتر به این کار دست میزند. شما میتوانید با وضع قوانینی اینکار او را محدود کنید و نگذارید این مسئله به یک بحران تبدیل شود مثلاً در هنگام شام او را مجبور کنید که به خاطر این کارش حتماً قبل از حاضر شدن روی میز شام دستهایش را با آب و صابون بشوید و یا ناخن جویدن را در هنگام خوردن شام ممنوع کنید، اما هیچگاه به تنبیه بدنی او نپردازید.
۳- کودک را به کار دیگری مشغول کنید
هنگامی که مشاهده میکنید کودکتان دستهایش را به سمت دهانش میبرد، او را به کار دیگری مشغول کرده و حواس کودک را از این کار پرت کنید؛ مثلا میتوانید یک بازی دو نفره با او ترتیب دهید و یا از او بخواهید برایتان یک نقاشی کشیده و یا کاردستی زیبایی درست کند.
۴- ناخنهایش را کوتاه کنید
مشاهدات نشان داده که هرچه ناخنهای کودک بلندتر باشند، کودک تمایل بیشتری به جویدن آنها خواهد داشت؛ ناخنهای کوتاه لزوم کمتری داشته تا به دهان برده شوند زیرا زمانی که کودک انگشت را در دهان میگذارد از اینکه ناخنی برای جویدن ندارد از ادامه کار پشیمان میشود.
۵- به روی انگشتانش چسب بزنید
هیچ گاه برای رفع این مشکل از تنبیههایی همچون پاشیدن فلفل و زدن دارو به انگشتان کودک استفاده نکنید این کار نه تنها تأثیری نداشته بلکه میتواند مشکل را حادتر کند؛ به جای این کار از چسبهای زخم رنگی استفاده کنید و فرزند خود را به خاطر ناخن جویدن نترسانید مثلاً هیچگاه نگویید با خوردن ناخن درخت ناخن در شکم ترشح میکند؛ سعی کنید با بازی و سرگرمی رنگ کردن چسبهای زخم و زدن به روی ناخنهایش او را به این کار ترغیب کرده و با پنهان کردن انگشتان، به مرور او را از تکرار این کارمنع کنید.
۶- از ابراز همدردی و تشویق کودک به جای تنبیه و سرزنش استفاده کنید
مسلماً شما نیز به عنوان یک فرد بالغ عاداتی دارید که مایلید آنها را ترک کنید و این کار برایتان بسیار سخت و دشوار است، پس به فرزند خود این حق را بدهید که ترک این عادت برایش تا چه اندازه دشوار است. زیرا کودکان بیشتر از بزرگسالان تحت فشار و استرس قرار گرفته و هنوز راه حل مواجهه با مشکلات را به خوبی یاد نگرفتهاند؛ هنگامی که فرزندتان ناخنهایش را نمیجود او را تشویق کرده و به او بگویید که اگر مثلاً تا نصف روز این کار را نکند برای او اسباب بازی مورد علاقهاش را تهیه خواهد کرد.
چند توصیه به والدین
والدین عزیز همواره تلاش کنند تا از روش تشویق و ترغیب مثبت و نه تنبیه، بهره بگیرند و هیچگاه از خاطر نبرند که علت ناخن جویدن کودکان حتی در برخی موارد برای پزشکان و روانشناسان نیز نامشخص است. به جای تنبیه و سرزنش فرزند او را از عواقب، خطرات و آسیبهایی که این کاربه بدنش وارد میکند آگاه سازید مثلا میتوانید تصویر نازیبای یک دست باناخنهای جویده شده را به او نشان دهید و او را از عواقب این کار آگاه سازید، سرزنش و تحقیر چه در جمع دو نفرهتان و چه در جمعهای خانوادگی روش تربیتی نادرست و مصداق فرزندداری اشتباه است که منجر به تشدید اختلالات روانی کودک میشود. هیچگاه فرزندتان را در جمع مورد قضاوت دیگران قرار ندهید و با آرامش با این مسئله روبرو شوید.
منبع: baby nail biting