با کودکان گوشه گیر چگونه رفتار کنیم؟
گوشه گیری، انزوا و تنهایی از نظر تعریف به حالت نسبتاً پایداری گفته می شود که کودک در بیشتراوقات به تنهایی بازی کند. ذات و سرشتی بچه ها با یکدیگر متفاوت است. برخی از آنها معاشرتی تر و اجتماعی ترند اما بعضی منزوی و گوشه گیر بوده و بیشتر مایلند اوقات خود را با مادر سپری کنند. علاوه بر مسالۀ ذاتی بودن، بسیاری از کودکان اضطراب جدایی از مادر و دسته ای دیگر اضطراب اجتماعی دارند. در هر صورت این دو گروه، بیماری اضطراب دارند و مراجعۀ به موقع به روان پزشک می تواند بسیار سودمند باشد.
– ترس و اظطراب کودک را درک کنید و بپذیرید که اضطرابش واقعی است و هرگز به خاطر جمع گریزی و عدم برقراری ارتباط با دیگران او را سرزنش نکنید. چون با این کار اعتماد به نفس کودک او را سلب می کنید و جمع گریزی را در او تشدید می کنید.
– او را با دیگر بچه‌هایی که روابط عمومی بالایی دارند، مقایسه نکنید. چون با این کار اعتماد به نفس کودک را از بین می‌برید و او را به جمع گریزی بیشتر سوق می‌دهید.
– رفتارهای مثبت او را هر قدر کوچک باشند، تقویت کنید. توقع نداشته باشید کودکتان یک شبه و ناگهانی تغییر کند. اما هر بار که در میهمانی با بچه‌های دیگر دوست شد و بازی کرد یا هر وقت که خودش پیشقدم یک ارتباط شد، به طور کلامی او را تشویق و تحسین کنید.
– اگر کودک بشدت به شما وابسته است، رفته رفته این وابستگی را کمتر کنید نه به طور ناگهانی. مثلاً اگر همیشه در تخت شما می‌خوابد، به ازای هر شبی که در اتاق خودش بخوابد، به او جایزه یا ستاره شانس بدهید. اگر همیشه روی پای شما می‌نشیند، اول او را کنار خود بنشانید، بعد روی صندلی مجزا اما نزدیک به خود و در نهایت با فاصله‌ای بیشتر. تغییرات ناگهانی این بچه‌ها را مشوش و مضطرب می‌کند.
– کودکان خجالتی در برابر حرف های اطرافیان بسیار حساس اند. حرف زدن در مقابل او با مادر دوستش تنها وضعیت را وخیم تر خواهد کرد. کودکان خجالتی بیش از قضاوت های منفی به قضاوت های مثبت محتاج اند.
– ثبت نام نکردن کودک در کلاس ورزش به این بهانه که او خجالتی است، موضوع را اسفناک تر از آن چیزی می کند که هست. ترس والدین به کودک القا می شود و همین امر سبب ترس او و خجالتی تر شدنش می شود. باید اجازه داد کودک با مشکلاتش کنار بیاید و جایگاهی در میان دیگران برای خود باز کند. مراقب نکته ای دیگر نیز باشید. خجالتی بودن نباید ادب را از کودک بگیرد. وقتی جایی می روید یا با کسی روبه رو می شوید، از او بخواهید سلام کند یا بابت کادویی که دریافت کرده تشکر کند.
– در خانه، خاله بازی کنید. اجازه بدهید در قالب یک بازی صحنه های زندگی واقعی تکرار شود. این نوع بازی ها اضطراب او را کم کرده و سبب صمیمی شدن او می شود. خواندن شعر یا تئاتر بازی کردن سبب می شود به مرور اعتماد به نفس بیشتری پیدا کند.
– از گفتن جملاتی نظیر «او را ببخشید،کمی خجالتی است!» خودداری کنید. بیان چنین جملاتی سبب می شود کودک شما گمان کند دچار مرضی درمان ناپذیر است و خجالتی بودن جزو ذات اوست. بیان این جملات حتی توجیهی برای او می شود تا نخواهد تغییر کند و از هر موقعیت اجتماعی که برایش سخت است، بگریزد.
– پیش از آنکه فرزندتان را به جمع دیگران ببرید برایش توضیح دهید تا خود را آماده کند و دچار اضطراب نشود. بهتر است کودک، شما را راحت و با اعتماد به نفس در میان جمع و در حال رفت و آمد و معاشرت ببیند و این شیوه را در پارک، منزل دوستان و… نیز به کار ببرید.
– اضطراب خود را کنترل کنید. گاهی وقت‌ها بچه‌ها مضطرب و منزوی هستند، چون والدینی مضطرب و منزوی دارند. اگر همیشه نگران آسیب دیدن فرزندتان باشید و به جای آموزش او برای مراقبت از خودش، همه جا همراهش باشید تا از او مراقبت کنید، فرزندتان را مضطرب، ناتوان و وابسته و منزوی بار می‌آورید. فرصت تجربه کردن و آموختن را از فرزندتان دریغ نکنید.
– برایش تولد بگیرید و تمامی دوستان را دعوت کنید. او را مجبور نکنید به تولد دوستانش برود و در جمعی از بچه ها حاضر شود. معمولا کودکان خجالتی ترجیح می دهند فقط با یک نفر بازی کنند. سعی کنید کودکی که به عنوان هم بازی برای او انتخاب می کنید کوچک تر از او باشد تا بتواند بر وی تسلط یابد و اعتماد به نفس پیدا کند. در صورتی که بیش از حد خجالتی شده او را پیش یک روان شناس ببرید و مشورت کنید.
– از قصه گویی، نمایش و کتاب‌ها کمک بگیرید و مثال‌هایی برای او بزنید که متوجه شود داشتن دوست و ارتباط برقرار کردن با آدم‌ها می‌تواند مفید باشد و به او کمک کند.
– در صورت مشاهده وابستگی شدید کودک به والدین، طوری که حتی لحظه‌ای از آنها جدا نشود و اصرار داشته باشد که حتی موقع خواب، حمام، دستشویی و… کنار والدینش باشد، حتماً به یک روان پزشک کودک مراجعه کنید.
مطالب مرتبط:
اختلالات روانی در کودکان و جوانان