شیراز، قطب گردشگری ادبی
شیراز، شهر ادب پارسی است. قلب ادبیات ایران زمین در استان فارس میتپد. نام استان فارس و شهر شیراز با شعر و ادبیات گره خورده است. بسیاری از مسافران و گردشگرانی که به شیراز و استان فارس میروند به عشق خواندن دیوان حافظ در حافظیه و دمی با استاد سخن خلوت کردن در کنار مقبره سعدی و توشه برداری از شعر و ادب این دیار به شیراز میروند.
در سالهای اخیر که گردشگری هر روز تخصصیتر میشود، بحث گردشگری ادبی هم در جهان بیش از گذشته مطرح شده است. به صورتی که هم اکنون گردشگری ادبی به یکی از پر طرفدارترین صنعت گردشگری در جهان تبدیل شده است. گردشگری ادبی یا همان.
«Literary Tourism» نوعی از گردشگری است که در آن گردشگر با انگیزه بازدید از مکانهای که یادآور ادبیات یک سرزمین بوده یا در کتابهای ادبی به آن اشاره شده است سفر میکند.
اینگونه از گردشگری این روزها آنقدر مهم شده که بهطور مثال بنا به آمارهای منتشر شده از طرف سازمان جهانی گردشگری «گردشگری ادبی سالانه حدود یک میلیارددلار درآمد برای آمریکا درآمد ایجاد میکند» این در حالی است که لااقل در ایران با توجه به پیشینه ادبی بسیار غنی که داریم و وجود مقبرههای فراوان شعرا و ادبا از سعدی، حافظ، فردوسی گرفته تا رودکی، سنایی، خیام و عطار متاسفانه هنوز سهم درآمد کشور ما از گردشگری ادبی چندان قابل اعتنا نیست. با وجود این میتوان شیراز را تبدیل به قطب گردشگری ادبی کشور و حتی خاورمیانه کرد.
شیراز شهر ادب و شعر و سخن ظرفیتهای لازم و زیرساختهای کافی در این زمینه را دارد. دیدار از مقبره شعرا و ادبا یا بازدید از خانههای قدیمی که نویسندگان و شاعران در آن زندگی کردهاند و حتی دیدار از سرزمینهای واقعی و خیالی که در آثار ادبی گذشتگان به آن اشاره شده است. در این میان خوشبختانه در شیراز مقبرهها و آرامگاههای چهرهای ادبی مشهور خصوصاً شعرای بزرگ پارسی زبانی همچون سعدی و حافظ وجود دارد. در کنار آن میتوان کنگره و رخدادهای ادبی هم تعریف کرد که گردشگران را به خود جذب کند.
گردشگری ادبی لااقل در شهر شیراز میتواند به شکلی تبدیل به یکی از ژانرهای اصلی گردشگری این شهر شود. از طرف دیگر در کنار گسترش این گونه از گردشگری باید به فکر هماهنگی آن با دیگر انواع جدید گردشگری بود که این امر منوط به برنامهریزی است. گردشگری ادبی، نوعی از گردشگری است که میتواند به بخشهای دیگر این صنعت نیز رونق دوبارهای ببخشد.
بازدید از مقبرههای معروفی همچون حافظیه و آرامگاه سعدی و همچنین اجرای برنامههای ادبی در حاشیه این مکانها و در روزهای خاص میتواند به رونق گردشگری ادبی در شهر شیراز کمک کند. این مقبرهها به عنوان مکانهایی که با خود فرهنگ و ادبیات یک کشور را معرفی میکنند اصلیترین، جاذبه گردشگری ادبی هستند. شعر و ادبیات در ایران و شیراز قدمتی هزاران ساله دارد.
گردشگری ادبی در شهر شیراز را میتوان زیرمجموعهای از گردشگری فرهنگی، قلمداد کرد. در واقع گردشگران داخلی و خارجی که به انگیزه گردشگری ادبی به شیراز میآیند جزو فرهیختهترین اقشار گردشگر هستند. از این رو باید برای انگیزه محوری این دست از گردشگران، برنامهریزی مدونی داشت. بازدید از مکانها و آثاری مرتبط با زندگی و کار شاعران و ادبای بزرگ شیراز در قالب یک تور حرفهای با همراهی استادان ادبیات فارسی و شاعران معاصر میتواند بر جذابیت یک تور گردشگری ادبی در شیراز بیفزاید. در واقع گردشگری ادبی یک سفر ویژه و خاص است.
قطعا نوع برنامهریزی برای آن متفاوت از گردشگری عمومی است. از این رو باید با دقت بیشتری با آن برخورد کرد. باید از ظرفیت دانشگاههای ادبیات فارسی در این زمینه بهره برد. از این رو میتوان گفت گردشگری ادبی یک امر بینا رشتهای است. حتی برای اشتغالزایی دانشجویان و فارغالتحصیل رشته ادبیات فارسی در اینجا میتوان برنامه ریخت. بسیاری از گردشگران خارجی تصور مثبتی از ادبیات فارسی و شعر و شاعری در ایران دارند باید از این فرصت برای گسترش فرهنگ ایران زمین و زبان فارسی استفاده کرد. در حقیقت گردشگری ادبی فرصتی است که علاوه بر اینکه برای گردشگر تفریح محسوب میشود بر دانش و اطلاعات گردشگران نیز باید افزوده شود. گردشگران با فرهنگ غنی فارسی آشنا شوند. گردشگری ادبی را میتوان فعالیتی دانست که تلفیقی از تفریح و آموزش است. معمولاً گردشگران ادبی شامل کسانی میشود که خود علاقهمند به ادبیات هستند. کسانی که جزو خوانندگان و علاقهمندان آثار شاعران و نویسندگان بزرگ و مشهور محسوب میشوند. قطعا کسی که دیوان حافظ را خوانده و کلیات سعدی را دوست دارد دیدار از مکانهایی که مربوط به این شاعران بزرگ است و آشنایی با محیطی که این آثار در آن خلق شدهاند برایش بسیار جذاب است.
هر گردشگری مشتاق است مکانهایی را که الهامبخش شعرهای این شاعران بوده از نزدیک ببیند. در کنار این شیراز ظرفیت آن را دارد که با برگزاری جشنوارههای ادبی گردشگران بیشتری جذب کند.
با توجه به اینکه گردشگران ادبی که به شیراز میروند جزو فرهیختهترین اقشار هستند واقعا حضورشان برای این شهر غنیمت محسوب میشود. از طرف دیگر درآمد مادی که برای اقتصاد این شهر دارد میتواند در بلند مدت در خدمت گسترش امکانات و زیرساختهای مرتبط با این نوع گردشگری در بیاید و وضعیت ادبیات فارسی را هم سرو سامانی بدهد. با استفاده از گردشگری ادبی میتوان امید به بهبود وضعیت ادبیات فارسی در مهد آن یعنی شیراز را هم داشت. حفظ آثار ادبی و دستنوشتههای ادیبان شیرازی در یک موزه زیبا هزینه دارد و از همین گردشگران ادبی میتوان هزینه آن را تأمین کرد. این دستنوشتهها و کتابهای قدیمی نفیس گنجینههای میراث فرهنگی و ادبی کشور ما هستند. ارزش معنوی بیحسابی دارند، اما قطعا میتوان ارزش مادی آنها را نیز در نظر داشت. از گردشگری ادبی میتوان به عنوان فرصتی برای پاسداشت همین میراث گرانبها نیز استفاده کرد.
از طرف دیگر فرصتهای فراوانی برای اجرای کارهای خلاقانه و بدیع در حوزه گردشگری ادبی وجود دارد. برای مثال میتوان مسیری را که در آثار سعدی به آن اشاره شده است و سعدی در آن مسیر مسافرت کرده و در آثارش به آن مکانها اشاره کرده است به عنوان یک مسیر گردشگری در نظر گرفت. حتی به نوعی سفرهای سعدی را بازسازی و یک تور گردشگری براساس مسیرهای سفر این شاعر بزرگ سازماندهی کرد. همچنین منازل مختلفی را که در شعرهای شاعران بزرگ شیراز به آن اشاره شده است در یک تور به گردشگران علاقهمند نشان داد.
هر کسی که آثار ادبی بزرگان فارسی زبان را خوانده است یا حتی نام آنها را شنیده ظرفیت آن را دارد که یک گردشگر ادبی برای شهر شیراز محسوب شود. فقط لازم است برای جذب وی زیرساختها را آماده کرد تبلیغات موثری داشت و سازماندهی و برنامهریزی قابل قبولی داشته باشیم. در انتها پیشنهاد میشود که شیراز را تبدیل به قطب گردشگری ایران کنیم. برای این کار لازم است بسیاری از مقبرههای شعرا و ادبا در این شهر را بازسازی و زمینه حضور گردشگران در این مکانها را فراهم کنیم. یک تبلیغات مؤثر و درست برای گردشگران داخلی و خارجی برای آشنایی با گردشگری ادبی انجام دهیم. تورهای حرفهای و تخصصی را با همکاری استادان و دانشجویان ادبیات فارسی برنامهریزی کنیم.
آثار ادبی و کتابهای نفیس خطی مرتبط با ادبیات فارسی شیراز را سر و سامان دهیم. یک یا چند موزه مختص ادبیات فارسی در شیراز برپا کنیم در کنار همه اینها در برخی از روزهای سال به مناسبتهای مختلف جشنوارهها و کنگرههای ادبی برگزار کنیم.
فواد شمس – کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری
منبع: جام جم